Zeewier voor menselijke consumptie. In het Verre Oosten eten ze het al eeuwen. In onze biowinkels is het tegenwoordig behoorlijk duur – maar in de westerse wereld werd het alleen, in het wild geoogst, door heel arme mensen gegeten en als diervoeder en bemesting van het land gebruikt. Het werd duidelijk als inferieur ten opzichte van vis beschouwd, zeg maar net als soja ten opzichte van rundervlees. Maar dit gaat veranderen; de zee heeft een enorme potentie voor de voedsel- en voederproductie en de wieren zijn rijk aan mineralen en grondstoffen. Stoffen als mariene eiwitten en fosfaat, waarvan grote tekorten zullen ontstaan.
Kweken van vis en zeewier gaat goed samen
Vroeger hadden we in Nederland een kinderprogramma op de TV dat ‘Stratenmaker op zee’ heette. Dat zal wel geen realiteit worden, maar de ‘boer op zee’ komt er aan. En hoe. De plannen zijn groots. Dat bleek wel uit de First International SeaGriculture Sea(weed) Farming Commodities Conference die op 18 en 19 september in Zeeland, Nederland, heel toepasselijk gehouden op ‘Neeltje Jans’ het kunstmatige eiland in de Oosterschelde van waaruit 40 jaar geleden de Deltawerken zijn opgezet. Nu werden daar plannen gemaakt en gepresenteerd over het laten groeien en oogsten van macro-algen, zeewier dus, in kustgebieden, tussen windmolenparken en zelfs midden op de oceaan. Zeewieren zijn vooral gemakkelijker te oogsten dan micro-algen. De grote kelpsoorten groeien aan lijnen of netten in koud water – geplant in de herfst – en worden voor de zomer geoogst; van onderen verzameld of van boven gemaaid. De huidige teelt, of wilde verzameling, vindt nu nog vrijwel overal in de kustgebieden plaats, soms in bestaande zoutpannen of samen met viskwekerijen. Zeewier gedijt namelijk prima op alle stoffen die vissen uitscheiden en zo snijdt het mes van twee kanten. Ook groeit zeewier uitstekend op alle nutriënten in menselijk afval dat de rivieren meevoeren naar zee en zo kun je dus goed wier telen bij riviermondingen.
De volgende stap is het cultiveren van zeewier tussen windmolens op zee en daarna het opzetten van zeewierfarms op open zee. De experimenten met kleine veldjes van een paar honderd vierkante meter zijn al begonnen maar er zijn ook al ideeën voor ‘boerderijen’ van honderden vierkante kilometers midden in de ‘woestijnen’ van de oceaan, geconcentreerd rond productie-eilanden. ‘Wierverbouwers’ spreken zelfs over derde generatie biobrandstoffen uit zeewier omdat ze zelfs niet met concurrerend grondverbruik te maken hebben
De toekomst van de planeet
Interessant dat, op zo’n klein congres, ongeveer 50 onderzoekers, bestuurders en enkele bedrijf(jes), samen even de toekomst van de planeet uit de doeken doen. Want het is wel duidelijk dat, als we de zee niet benutten voor het cultiveren van wieren voor brandstoffen, voedsel, veevoer, chemicaliën en materialen, we de steeds maar toenemende menselijke behoeften niet kunnen dekken.
Vooral uit Nederland kwamen de deelnemers. ‘Want ook op dit gebied kan Nederland een zeer belangrijke rol gaan spelen.’ Zegt Job Schipper, directeur van Hortimare en de man die betrokken is bij vrijwel alle SeaGriculture-activiteiten in Nederland en Europa. ‘Waarom kunnen we dit? Nederland is namelijk goed in offshore en in mechanisatie van de landbouw, twee zaken die noodzakelijk zijn voor landbouw op zee. Zeker als die zo onstuimig is als onze Noordzee’. Job Schipper: ‘We zijn met de zeewierteelt net uit het stadium van de verzamelaars gestapt, vergelijkbaar met de situatie van de landbouw van tienduizend jaar geleden. Nu onderzoeken we de groei van speciale soorten wieren en de omstandigheden waaronder ze het beste gedijen en de verschillende chemische producten die we eruit kunnen verkrijgen. We werken aan zaadveredeling en mechanisatie, de terugwinning van fosfor en de productie van eiwitten – 1500 kg droog zeewier levert 200 kg eiwit – en we denken dat zeewier de toenemende vraag naar soja in de wereld kan opvangen. Pigmenten, die beschermen tegen UV-straling – worden al langer gewonnen en het geneesmiddel fucoïdine uit wier, dat niet synthetisch is na te maken, is anticarcinogeen. Kortom, we staan nog maar aan het begin van de mogelijkheden.’
Veel Europese gelden
Overigens is het natuurlijk niet alleen Nederland dat hiermee bezig is. Europa heeft, in het zevende kaderplan hiervoor veel geld uitgetrokken (Mermaid heet dat programma met een budget van 7,4 miljoen euro waarin ook een behoorlijk stuk zeewieronderzoek zit) en binnen dat programma worden liefst vier winplaatsen voor zeewier gebouwd: in de Baltische zee, op de Noordzee voor Texel, op de Atlantische Oceaan in de Golf van Biscaye en in de Middellandse Zee. Maar Nederland is er wel sterk bij betrokken. De eerste proefopstelling in de ruige, open zee is er al,10 km voor de kust van Texel waar Ecofys deze winter netten heeft verankerd en waar Hortimare momenteel haar installatie naast plaatst. Gezamenlijk noemen ze dit: de Noordzeeboerderij.
Plant Research International van de Wageningse universiteit heeft een researchopstelling in de Oosterschelde, onder de kust van Schouwen Duiveland ingericht: de Wierderij, die ze zelf de eerste duurzame zeeboerderij in Nederland noemen en waar – onder meer in opdracht van Hortimare – onderzoek wordt gedaan naar de groei en de opbrengsten van zeewier. Financieel mogelijk gemaakt door de provincie Zeeland. Daarnaast is er een Europees programma: At SEA voor de ontwikkeling van energie uit zeewier en van speciale textielsystemen om goedkoop zeewier te kunnen telen in de Westerse wereld (gecoördineerd door het Belgische Sioen Industries). Dan is er nog het programma ECsafeSEAFOOD voor onderzoek naar de voedselveiligheid van zeevoedsel, waaronder zeewieren. Kortom er zijn flink wat Eu-programma’s waarin voor een deel zeewieronderzoek zit. Ze vinden het in Brussel dus wel belangrijk.
Langs de hele Europese kust
Het gaat snel met de zeewierproductie en met het onderzoek. Een aardig voorbeeld op het SeaGriculture congres was de presentatie van een Portugees bedrijfje door twee onderzoekers die in oude zoutpannen en in combinatie met krabteelt daar aan de kust in het noorden zeewier produceren. Maar in feite is de hele Europese kust geschikt voor de zeewierteelt. Maar hoewel Europa dus behoorlijk wat geld steekt in onderzoek, moet de Europese wetgeving op dit gebied nog worden ontwikkeld.
Zie ook:
http://www.mermaidproject.eu/
http://www.h2ocean-project.eu/
http://www.sioen.com
http://www.noordzeeboerderij.nl