Bijna 50 ton olivijnzand is nodig om begin december in Den Haag op het Lange Voorhout een kerststal te bouwen. Olivijn is een mineraal gesteente dat CO2 bindt. Het lijkt een lachwekkend initiatief tegenover het verse bericht dat de bouwers van de twee nieuwe kolencentrales op Maasvlakte (het Duitse E-on en het Franse GDF Suez) afzien van CO2-afvang bij hun centrales. Zo zie je maar met buitenlandse investeerders, misschien had de overheid Nederlandse bedrijven wel kunnen dwingen hun belofte gestand te doen.
Een onthutsend bericht
Deze twee feiten zijn in werkelijkheid natuurlijk niet met elkaar verbonden. De kerststal is slechts een poging om olivijn als CO2-binder onder de aandacht te brengen. Op 28 oktober meldde de Volkskrant dat het Rotterdam Climate Initiative zijn doelstelling om van Rotterdam een kooldioxide-hub te maken dus niet waar zal kunnen maken en dat Nederland haar broeikasgasvermindering voor 2012 ook wel op haar buik kan schrijven. Toch een onthutsend bericht. Het lijkt wel of alle behoudende krachten van de oude economie, want zo mag je de opwekking van elektriciteit met behulp van fossiele kolen toch wel noemen, samenspannen om de nieuwe, groene economie tegen te houden. En dat doen ze grootschalig.
Het vervelende is dat al die leuke, nieuwe initiatieven om de wereld ‘a better place’ te maken zo vreselijk kleinschalig zijn en zo langzaam gaan: zonne-energie gaat per paneel, en tweede generatie biobrandstoffen zijn er voorlopig nog lang niet. Maar af en toe duikt er toch onverwacht iets leuks op. Hoewel onverwacht en hoewel kleinschalig? Eind november was er een Olivijn-conferentie in Rotterdam waar Alexandra van Huffelen, milieuwethouder van Rotterdam het rapport van Jos Vink van Deltares in ontvangst nam. Daarin werd uitgelegd wat Rotterdam allemaal met olivijn, ook wel ‘greenSand’ genoemd, zou kunnen doen. En dat is heel wat. Bestratingen, stadsgroen en tuinen, daken en eigenlijk alles waar je gewoon zand zou kunnen toepassen. Ze was blij met het rapport, maar was tegelijk behoorlijk teleurgesteld vanwege het nieuws over het ‘afblazen’ van de CO2-afvang bij de nieuwe kolencentrales op de Maasvlakte.
Een kilo voor een kilo
Olivijn is een magnesiumsilicaat (Mg2SiO4); het ontleent zijn groene kleur aan ijzer(II)-ionen die het magnesium deels, en in wisselende verhoudingen, vervangen. Het is een stollingsgesteente dat overal ter wereld voorkomt waar vulkanen zijn en waar tektonische platen op elkaar schuiven. Olivijn corrodeert met water en daarbij ontstaan warmte en magensiumionen. Die verbinden zich met CO2 uit de lucht of uit rookgassen, en vormen onder normale omstandigheden magnesiumcarbonaat. Eén kilogram olivijn kan een kilogram CO2 binden door natuurlijke verwering. ProRail is bijvoorbeeld al bezig met proeven met olivijn (en andere mineralen) op haar schouwpaden langs het spoor.
Olaf Schuiling, ex-hoogleraar geochemie in Utrecht, en inmiddels boven de tachtig, is erg hard in de weer met olivijn en natuurlijke verwering. ‘Als we alle stranden in Nederland met een dunne laag ‘greenSand’ (olivijn) bedekken, dan compenseren we in ieder geval onze eigen Nederlandse CO2-uitstoot,’ is zijn opvatting. Ook voor het (te) hoge nikkelgehalte in het olivijn (2.300 mg/kg) heeft hij een oplossing: ‘laat nikkelminnende plantjes op het olivijn groeien, die halen het nikkel uit de bodem. Dan oogsten en verbranden en je hebt een nieuwe nikkelbron en extra inkomen voor de boer.’ Bovendien, wat is belangrijker, verdroging van de grond en de klimaatcrisis, of een beetje nikkel in de bodem? Serpentijn, een op olivijn gelijkend mineraal, brengt men ook wel in verband met asbest. In olivijn komt echter nooit asbest voor en het mijnbouwbedrijf kan dat garanderen. De verwering van olivijn gaat weliswaar niet supersnel; en we hebben natuurlijk wel haast met de klimaatcrisis. Fijn malen van het mineraal en uitspreiden op winderige plaatsen als stranden helpt enorm met de snelheid van verwering.
De olivijn-reactor
Maar olivijn is niet alleen in ‘het wild’ toe te passen. Pol Knops van Innovation Concepts (Gorinchem) werkt bijvoorbeeld aan een CO2-energy reactor die diep onder de grond bij hoge temperatuur en druk, een mengsel van water, olivijn en CO2 omzet in warmte. De slurry gaat omlaag met behulp van een pomp, wordt onderweg opgewarmd in een omhullende buis door het opstijgende hete mengsel en reageert diep onder de grond bij hoge temperatuur en druk. Mogelijk een interessante toekomstige toepassing voor het binden van CO2, maar de meeste aandacht gaat op dit moment uit naar natuurlijke verwering.
Volgens Olaf Schuiling is er meer dan genoeg olivijn waarmee iedere broeikasgasuitstoter zijn eigen CO2 zou kunnen binden. Mits de CO2-prijs boven de huidige € 7 per ton komt te liggen. € 68 zoals onlangs voorgesteld zou zeker voldoende zijn. En de kerststal? Die moet voor de meeste mensen een eerste kennismaking met olivijn betekenen. Een blijde boodschap in de zo duistere fossiele wereld.
Zie ook:
World Sand Sculpting Academy: www.wssa.info
Deltares: www.deltares.nl
Innovation Concepts: www.innovationconcepts.eu