Om de hoek bij de Maasvlakte, op het eerste duin bij Oostvoorne staat het zeer duurzame restaurant ‘Aan Zee’. Vroeger een autostrand, waar de jeugd zich enorm kon uitleven, nu natuur- en stiltegebied en een duurzame plek voor biologisch eten in een prachtig, rond en aan de omgeving aangepast, natuurlijk gebouw. De meest duurzame strandlocatie van Nederland, misschien wel van de hele Noordzeekust. En zeker de mooiste. Geopend vlak voor Kerstmis 2011. Zojuist won architect Marten de Jong, medeoprichter van Emma-Architecten in Amsterdam, er ook nog een prestigieuze prijs mee.
Oostvoorne
Die prijs, uitgereikt 25 maart 2013, is voor het beste restaurantconcept, een van de elf categorieën van de Venuez Hospitality & Style Award, een toonaangevend Horeca vakblad. Al eerder kreeg het gebouw een eervolle vermelding als BNA-gebouw van het jaar 2012 en was het genomineerd voor zowel de hout- als de staalprijs. ‘Dat is het allemaal en nog veel meer,’ zegt Marten de Jong. ‘Aan Zee is zo autarkisch mogelijk en ook het eten is zo biologisch mogelijk.’ Opdrachtgever is Van Marion, eigenaar van hotel ‘Het Wapen van Marion’ in Oostvoorne, een dorp dat vroeger aan zee lag – met een boulevard – iets dat inmiddels als gevolg van aanslibbing door de invloed van de Maasvlakte allang niet meer het geval is. Met het concept van Emma stapte hij naar de gemeente die de prijsvraag voor een gebouw aan zee had uitgeschreven en won glansrijk. ‘Zoiets is heel ingewikkeld,’ zegt Marten, ‘ je moet met talloze eisen en belangengroeperingen rekening houden. Natuurlijk was er een flinke groep tegen en bemoeide iedereen zich er mee. Zo mochten wij buiten alleen maar gedempt groen licht gebruiken dat niet omhoog schijnt, om de oriëntatie van de broedvogels niet te verstoren. En dat met de Maasvlakte met al zijn licht en lawaai op nog geen kilometer afstand. Het beste antwoord op zo’n complexe situatie is een concept te maken waarvan iedereen gelijk zegt: Wow, zo moeten we het doen.’ Dat lukte en nu vindt iedereen het fantastisch. Het perfect in het landschap passende Aan Zee is een adembenemende ervaring als je vanaf de parkeerplaats het duin opklimt.
Verplaatsbaar
Het gebouw staat op het primaire duin, dat wil zeggen dat: ‘Als het duin omhoog moet, bijvoorbeeld vanwege de zeespiegelstijging, dan moeten we het kunnen verplaatsen.’ Slechts drie kabels verbinden het restaurant met de rest van de wereld, een voor het dataverkeer (pinnen), een voor elektriciteit (als eigen productie en verbruik even niet op elkaar aansluiten) en een voor drinkwater (omdat onder hun duin geen zoet water zit dat ze kunnen/mogen gebruiken). Voor het overige: eigen PV-cellen, eigen zonneboilers, eigen windmolen(tje)s, eigen warmtepompen voor warmteopslag op 100 meter diepte, eigen afvalwaterzuivering met helofyten en koken op in de duinen gesprokkeld hout. Er is geen gasleiding. Marten moest naar Oostenrijk om een prachtig houtfornuis te vinden. In de restaurantruimte is vloerverwarming aangebracht, en er is een afgescheiden open haard als comfort zone. Het toiletgedeelte is weer een geheel andere ervaring. Ook daar natuurlijke materialen en een afwijkende aanpak. Marten noemt het architectuur voor alle zintuigen door direct contact met de materialen. De isolatie van het gebouw is met isovlas, een natuurlijk materiaal dat vocht opneemt en weer afstoot. In tegenstelling tot steen- of glaswol. De vochtigheidsgraad is daarom net als buiten, wat een geweldig verschil maakt voor het binnenklimaat. Je voelt de druk van de wind en ruikt de zilte geur. De verlichting is met led-lampjes die – net anders dan elders – dimmen als het licht minder wordt. Het hele concept van het gebouw past zich aan de natuur aan. ‘Je moet het gebouw ervaren en meemaken,’ zegt Marten. ‘Wij werken in een nichemarkt, ontwikkelen hele nieuwe concepten en maken dingen die anderen niet verzinnen.’ Zou bouwde Emma Architecten kort geleden een dergelijk rond gebouw ‘Paviljoen Puur’ in Diemerdam, oostelijk van Amsterdam, binnen een fort van de Stelling van Amsterdam (net voorbij IJburg). Ook zo’n project met horecabestemming waaraan de meest onmogelijke eisen waren gesteld als gevolg van de speciale militaire bebouwing.
Geen frites
Een van de bijzondere punten van Aan Zee is het uitzicht vanaf het dak: op het natuurgebied naar het zuiden, op de Maasvlakte met al zijn industrie naar het noorden. En recht vooruit de zee met de zich almaar uitbreidende schorren en slikken. Maar uiteindelijk, hoe mooi vormgegeven ook, gaat het in een restaurant om het eten. Dat is zoveel mogelijk biologisch, maar niet dogmatisch. Als een gast een cola wil, krijgt hij die, maar geen frites omdat er geen frituur is. Elektriciteitsvreters als magnetron, frituur en heteluchtovens zijn afwezig. Des te meer mogelijkheden zijn er voor lang garen, roken en grillen op open vuur. Als je het pad naar Aan Zee opklimt kom je langs de houten afzuigtoren van de keuken die daar bewust is neergezet. Je ruikt geen natte friteslucht, maar goed toebereid eten. Harmonie tussen gebouw en wat er binnen gebeurt. Daarbinnen is het wijds en ruim. ‘Het gaat om de beleving,’ zegt Marten. En dat is waar. Aan Zee is groen en duurzaam en de ruimte is tastbaar. Het is een symbool, maar ook een voorbode van de andere economie en de nieuwe samenleving die gaan komen.
www.emma-architecten.nl
www.aanzeeoostvoorne.nl