Niet meer dan 30% van onze energievoorziening kan duurzaam zijn binnen de komende 25 jaar. Een heldere strategie voor doorgaand gebruik van fossiele energiebronnen is nodig, waarbij een gezonde competitie en een gelijk speelveld voor alle commerciële vormen van energie gewenst zijn. De internationale energieagenda moet daarbij leidend zijn. Voor Europa is duurzame energie in de vorm van elektriciteit voor publiek en privaat verbruik een aanbevolen strategie, naast schoon fossiel (fossiele brandstoffen met CO2-opslag) voor de industrie. De vervoersector is de beste volgende kandidaat voor een doorgaande transitie naar duurzame energie.
We mogen niet verwachten dat de opwarming van de aarde zo snel gaat dat we ons energieverbruik op Indiase of Braziliaanse leest gaan schoeien. Alhoewel, als we onze fossiele energiebronnen niet veel efficiënter en vooral veel schoner gaan benutten…. Schoon fossiel is onontkoombaar. Wie zijn de best geëquipeerde partijen om dit te ontwikkelen?
Regionale beschouwing
Opnieuw is het dan zaak te kijken naar de landen met de grootste energiehonger: Amerika, China, Japan. Maar, we moeten ook kijken naar de grootste producenten; zij hebben een positie te verliezen: Rusland, Midden-Oosten en opnieuw Amerika. Evident is ook dat schoon fossiel het beste te bereiken is met elektriciteit als grootste energiedrager. Dit is bovendien complementair met de elektriciteit uit zon en wind, en het geeft veel mogelijkheden om CO2 centraal af te vangen. Is het denkbaar dat Saoedi-Arabië haar gas en olie omzet in elektriciteit in combinatie met een hete woestijn vol zonnepanelen? Ze hebben het geld en de technologie is er. Zijn hoogspanningsleidingen (onder zee) eenvoudiger te beveiligen dan olietankers? Gaan we CO2 daar afvangen en gebruiken om de woestijn te laten bloeien? Het zijn maar vergezichten.
Blijft Rusland de economie van de verspilling van grondstoffen? Het zou zo maar kunnen. Of gaan ze in zee met China? Grote vraag bij Rusland blijft of duurzaamheid er ooit van de grond komt. Komt er een deal met China en een link naar voedselproductie? Denk aan de deal van China met Oekraïne, waar 5% van het landoppervlak wordt verhuurd aan China voor voedselproductie. Hier kunnen krachten aan het werk gaan in de wisselwerking tussen voedsel en energie die de West-Europese verhoudingen in een geheel ander licht stellen. Of zijn we slim genoeg onze landbouw- en voedselkennis daar te gelde te maken?
Over Amerika kunnen we kort zijn. De strategische wens om zelfvoorzienend te zijn in energie is binnen bereik en alles overheersend. Echter de gretigheid waarmee de Amerikanen dit wensen te bereiken is schier grenzeloos. Op zich is vervanging van olie en kolen door (schalie)gas gunstig voor de CO2 uitstoot, maar de slordigheid waarmee nu het schaliegas wordt gewonnen doet veel van dit positieve effect teniet. Nederland en Europa kunnen van Amerika leren hoe schaliegas (niet) moet worden gewonnen. En we kunnen best even de tijd nemen om de discussie te voeren.
China en Japan zijn de landen waar het grootste deel van onze aandacht op gericht moet zijn. Waar liggen voor China de prioriteiten? Het lijkt erop dat veiligstelling van de voedselvoorziening voorrang heeft boven voldoende energie. Beide onderwerpen zijn evenwel dermate grootschalig dat we daar als Europese Unie ruime businesskansen moeten kunnen ontwikkelen. Wellicht is het verstandig vooral onze grootste sterkte in te zetten, te weten onze agro-food knowhow. Om milieuredenen zou China wel eens heel snel het land kunnen zijn waar fossiele energie het meest schoon en efficiënt gaat worden geproduceerd. Daar moeten we bij zijn. Japan zou het land kunnen zijn waar we het meeste van kunnen leren. Japan heeft gekozen voor prioriteit voor zonne-energie. Daar mogen we veel van verwachten. China zal de prijs van zonnepanelen laag houden en Japan zal ze verfraaien en verbeteren. Naast zonnepanelen mogen we daarbij ook allerlei andere ‘gadgets’ verwachten. Daarnaast zou Japan wel eens een heel interessant gasland kunnen worden. Het land werkt keihard aan de winning van gas, methaan, uit de enorme voorraden gashydraten onder de omringende zeebodems. De hoeveelheden gaan die van schaliegas te boven. Eén van de Japanse ontwikkelingen spreekt werkelijk tot de verbeelding. Het gas komt namelijk voor in ijsvorm van één CH4 in een kooi van 24 watermoleculen. CO2 past nog beter in zo’n kristalkooi. De kunst van de Japanners is nu om CO2 naar de oceaanbodem te sturen en methaan omhoog te laten komen, wat na verbruik verse CO2 levert voor de volgende ronde.
Sectoraal toegespitste energiestrategie
De meeste energiestudies zijn bevooroordeeld ten opzicht van de grote noodzaak voor duurzame energie, waarbij het feit dat fossiele bronnen nog decennialang nodig zijn wordt genegeerd. Elke serieuze strategisch studie moet beide volop in beschouwing nemen en zich richten op wederzijde versterking en betekenisvolle competitie. Uit deel 1 en 2 blijkt helder dat de huidige vormen van duurzaam gewonnen energie zich uitstekend lenen voor decentrale productie en decentraal gebruik. Alle ruimte dus voor particuliere initiatieven en royaal kansen voor een verdere verankering van duurzaamheid in brede lagen van de bevolking. Elektriciteit geldt hierbij als de energiedrager van de toekomst en kan ertoe leiden dat de publieke en private sectoren de eerste zijn die volledig duurzaam zijn.
Voor zover centrale productie en gebruik nodig is, is de huidige duurzame energie daar niet het meest voor geschikt. Voortgaand verbruik van fossiele grondstoffen komt het meest tot zijn recht bij nieuwe of bestaande industrie, zowel voor energieopwekking als voor de vervaardiging van chemicaliën en materialen. Afvang, opslag en hergebruik van CO2 kunnen het beste centraal plaats vinden; dit geldt ook voor de ontwikkeling en toepassing van nieuwe of verbeterde technologieën en producten gekoppeld aan deze grootschalige energieopwekking. Stimulansen voor verdere innovaties moeten wel voorhanden zijn. Dat mag ook door verdere bevordering van de concurrentie met duurzame energie, in de wetenschap dat beide elkaar nog vele decennia nodig hebben. Elkaar scherp houden.
De positie van energie voor transport lijkt een tussenpositie in te nemen. Na verduurzaming van huishoudelijk energiegebruik zou transport weleens de tweede grote sector kunnen zijn om duurzaam voort te gaan. De druk kan van twee kanten komen. Enerzijds vanuit de consumenten: omdat zij de smaak te pakken krijgen in gebruik en winning van duurzame energie en massaal overgaan op elektrische auto’s. Anderzijds vanuit beleid: omdat in grote markten zoals China en India elektrisch rijden om meerdere redenen onontkoombaar wordt. Denk aan milieu en filebestrijding door georganiseerd of zelfs geautomatiseerd snelwegverkeer. De Chinese keus voor het belang van sociale netwerken boven individuele vrijheid zou hierbij een stimulans kunnen zijn. Zwaar transport zal toch wel heel lang gebruik blijven maken van fossiele brandstoffen. Daar mag uiteraard best een groen randje aan zoals transport in de landbouw met eigen groene diesel of groen gas. Dat past dan weer prima in decentraal. Voor verwarming zal gas, voor een deel als groen gas, de belangrijkste bron blijven. De nu aanwezige prachtige infrastructuur is niet maar zo weg te poetsen.