Op 18 augustus jl. startten wij een discussie over schaalverkleining in de biobased economy. Deze zetten wij voort in een LinkedIn groep verbonden met www.biobasedeconomy.nl. Wat waren de resultaten van deze discussie?
De redenen waarom, volgens ons, de biobased economy kleinschaliger zal zijn dan de huidige, berust op twee gegevens. In de eerste plaats: in een biobased economy betrekken de industrieën hun grondstoffen uit de landbouw. Deze grondstoffen kunnen niet zo grootschalig en geconcentreerd worden aangevoerd als ruwe aardolie (veel land benodigd); en bovendien moet in de biobased economy een retourstroom worden georganiseerd van mineralen terug naar het land, wat de schaal van operaties zal beperken. In de tweede plaats zal een op fermentatie gebaseerde chemische industrie minder grootschalig zijn dan de petrochemie: minder economies of scale, minder noodzaak tot clustering.
Allemaal onzin
Schaalverkleining is een schijnwereld, meent Arnold van de Post. De wereld wordt alleen maar grootschaliger, alleen al door de overbevolking. Om te kunnen concurreren met de gevestigde industrieën zullen biobased industrieën net zo grootschalig moeten worden. Gevestigde bedrijven kunnen hun uitbreiding bovendien beter financieren: ze vangen de meeste subsidies, en ook de banken spelen hierin een negatieve rol.
Onzin, zo meent Hein Aberson. Schaalverkleining betekent grotere zelfredzaamheid, en dat is wat we nu nodig hebben. Kijk naar Beieren, de meest welvarende Duitse deelstaat. Groot geworden door zoveel mogelijk alles in eigen regio in te kopen. Huub Dormans is het daar volkomen mee eens: de lokale component van de economie groeit. Veel tuinders verkopen een deel van hun productie tegenwoordig in eigen streek. Met een betere kwaliteit, tegen een lagere prijs. Daar moeten we naartoe: meer zelfredzaamheid, minder tussenschakels in de economie. Wat heeft dat nog met biobased te maken, vraagt Arnold van der Post.
Naar een maatschappij met minder controle
Voor sommigen hangt schaalverkleining eerder samen met een verandering van het maatschappelijk systeem. Een kleinere schaal geeft minder armslag voor controle en machtsuitoefening door grote bedrijven en overheden, aldus BB Klaversteijn. Schaalverkleining geeft daarom onverwachte mogelijkheden. Het is een nieuw paradigma. We kunnen ermee buiten het oude denken stappen, bijvoorbeeld ons losmaken van de noodzaak om investeringen binnen drie jaar terug te verdienen. Het gaat om iets radicaal nieuws, dat overigens juist vanwege dat radicale eerst in het verborgene moet groeien voordat het doorbreekt. En ook Hein Aberson meent dat we nu de kans krijgen de noodzaak van economische groei ter discussie te stellen.
Monique Wekking denkt dat een kleinschalige biobased economy juist in Europa kansen heeft, omdat de landbouw hier veel kleinschaliger is dan bijvoorbeeld in de VS. Maar kleinschaligheid zal zich op een gegeven moment moeten meten met het grootschalige systeem, aldus Peter de Laat en Matthijs Ruitenbeek (geholpen door een tendens naar kleinschaligheid in de technologie, zoals wij toevoegden). En biobased heeft dan het nadeel dat zijn systeem, in tegenstelling tot de petrochemie, nog lang niet is geoptimaliseerd. De doorbraak van kleinschaligheid gaat dus nog lang duren. Ook al heeft het grootschalige systeem in toenemende mate te kampen met systeemkosten (een andere bijdrage van ons aan de discussie).
Het zelfstandigheidsgevoel bij boeren
Boeren zullen altijd onafhankelijk willen blijven, zegt BB Klaversteijn tenslotte. Ze willen zich niet laten inkapselen in grootschalige systemen en zullen daarmee in een biobased economy een drijvende kracht naar schaalverkleining vormen. Hij ziet veel mogelijkheden voor biochemische processen op de boerderij, mede mogelijk gemaakt door moderne technologie met remote control. En hij ziet een toekomst voor mobiele verwerking van de oogst door rondtrekkende biochemische bedrijven. Dat is ook nodig, zegt hij, want als een verwerkingsroute regionaal succesvol is, stijgen meteen de prijzen van grondstoffen. De mobiele verwerker is dan in het voordeel, hij kan verder trekken naar waar de prijzen nog laag zijn.
Er zijn dus vele invalshoeken in de discussie rond schaalverkleining. Wij weten dat nieuwe commissies onderweg zijn om zich over deze kwestie te buigen, en wij blijven u op de hoogte houden.