Er heerst een merkwaardig regiem aan regels voor innovatiesubsidies in de biobased economy. Ze lijken uitsluitend gericht op gebruik van agrarische grond- en reststoffen voor de energievoorziening, met voorbijgaan aan toepassingen met meer waarde in de groene chemie. Wordt verdere ontwikkeling van de groene chemie bedreigd? Het lijkt er wel op.
Het ging op een recent discussiebijeenkomst ‘bio-energie vs groene chemie’ weer eens over ‘het cascademodel’ van biomassa en dan vooral over de vraag of de groene chemie wel genoeg kansen krijgt, gezien de subsidies en belastingvoordelen van groene energie. In het huidige systeem worden alleen energie en brandstoffen gestimuleerd. Op zich geen slechte zaak, mits die stimulans tijdelijk is, en wanneer er ook financiële prikkels blijven bestaan om energieprojecten verder te ontwikkelen tot duurzamere businesscases voor het maken van chemicaliën en materialen uit biomassa; businesscases vaak veel minder subsidie nodig hebben.
Meer waarde en werkgelegenheid in de biobased economy
Een van de sprekers was Annita Westenbroek, actief binnen het Dutch Biorefinery Cluster (DBC) en binnen de EU voor het Biobased Industries Initiative. Op het moment, zegt Annita, zijn bedrijven die lignocellulose gebruiken voor energieopwekking, bang om hun energiesubsidie te verliezen als ze die grondstof zouden gaan gebruiken voor het maken van chemische producten, bijvoorbeeld suikers en verdere producten in de keten. Dan krijg je natuurlijk nooit de innovatie van duurzame, groene chemische producten van de grond. En juist die innovatie heeft Europa nodig om tot een efficiënte nieuwe economie te komen, met voldoende export van duurzame kennis en groene producten. Een biobased economie die meer waarde en werkgelegenheid biedt! Dan moet er toch echt wel iets meer gebeuren dan het gebruik van onze biomassa voor groene energie, en import van houtpellets voor elektriciteitsproductie door kolencentrales, allemaal om te voldoen aan onze hernieuwbare energienormen. Een beeld van stilstand in een land zonder dynamiek waar het innovatieve groene chemische bedrijfsleven niet van de grond is gekomen. Dat gevaar is levensgroot aanwezig, zelfs zo groot dat sommigen – naam en adres bij de redactie bekend – de ontwikkeling van een biobased chemie in Nederland al hebben opgegeven, terwijl ze voor een ontwikkeling binnen Europa nog (!) wel mogelijkheden zien.
Annita, afkomstig uit de papierbranche, gaf een voorbeeld. Als je het verbranden van hout (of papier) vergelijkt met recycling en het maken van nieuwe producten uit de grondstof, dan levert die maak-toepassing een vier maal zo hoge meerwaarde aan producten en een zesmaal zo grote werkgelegenheid op (dertien maal zelfs als je ook de keteneffecten meerekent). Dáár moeten we natuurlijk heen. Maar de invloed van onze duurzame energiedoelstellingen is zo groot dat hout en andere biomassa steeds meer – zelfs met groen certificaat – worden gebruikt om onze elektriciteitsproductie groen te wassen. En met heel veel overheidsgeld. Pervers beleid!
Zwarte economie
Maar de werkelijkheid is nog erger dan de strijd tussen bio-energie en groene chemie. We zouden bijna de veel dominantere factor vergeten, namelijk de miljarden subsidies die de fossiele wereld krijgt om haar (en ons) systeem in stand te houden. Terwijl bio-industrieën invoerrechten moeten betalen op hun grondstoffen, strijken fossiele industrieën – door de overheid in stand gehouden – enorme sommen subsidies en belastingvoordelen op. Zo ontstaat er natuurlijk nooit een gelijk speelveld tussen groen en zwart en krijgt de biobased economy feitelijk geen enkele kans tegen een reeds 100 jaar gevestigde, efficiënte, door de overheid gesteunde, maar inmiddels bijna overleefde, bedrijfstak. Met als extra handicap een bio-energetische bedrijfstak die de groene samenleving wel met de mond belijdt, maar deze in werkelijkheid tegenwerkt.