Schadelijke stoffen in voedselverpakking – een kans voor bioplastics?

Onze industriële samenleving stelt ons bloot aan lage doses giftige stoffen. Het is bekend dat deze invloed kunnen hebben op de gezondheid – maar hoeveel? Luchtverontreiniging en aantasting van de longen hebben een tijd lang in de belangstelling gestaan; nu hebben onderzoekers de aanval geopend op schadelijke stoffen in voedselverpakking. Komen deze in  ons voedsel terecht? De zorg hierover zou een sterk argument kunnen zijn voor gebruik van bioplastics.

Gevolgen schadelijke stoffen onbekend

Een mogelijk gevaar komt van stoffen die invloed hebben op de hormoonhuishouding. Zo’n stof is bisfenol-A, een grondstof van veel soorten polycarbonaat, die nog in kleine hoeveelheden in deze kunststof voorkomt. In de Verenigde Staten heeft publiciteit hierover tot ophef geleid, want veel babymelkflesjes worden gemaakt van polycarbonaat. Hiervan heeft de bioplastic PLA geprofiteerd. Vooral blootstelling van baby’s, en zelfs al het ongeboren kind, kan in het latere leven tot gezondheidsproblemen leiden. Het is onbekend in hoeverre lage doses schadelijke stoffen, bijvoorbeeld uit voedselverpakking, samenhangen met moderne gezondheidsproblemen als kanker, obesitas, diabetes, en neurologische aandoeningen.

Een ander mogelijk gevaar komt volgens sommige auteurs uit de aanwezigheid van resten formaldehyde in PET-flessen. Bijna iedereen drinkt tegenwoordig frisdrank uit PET-flessen. Formaldehyde is een kankerverwekkende stof. In hoeverre komt deze stof uit de voedselverpakking in de frisdrank terecht, en hebben deze lage concentraties enige invloed op de gezondheid? Het antwoord op beide vragen is onbekend. Resten formaldehyde komen ook voor in melamine kunststof bestek. Zelfde vragen, zelfde antwoord. Zou het gebruik van een bioplastic zonder zulke schadelijke restanten niet een goede voorzorg zijn?

Bioplastic als alternatief voor voedselverpakking

Het Food Packaging Forum heeft nu de knuppel in het hoenderhok gegooid. Dit is een in Zürich gevestigde stichting die zich ten doel stelt ‘evenwichtige en wetenschappelijk verantwoorde informatie te geven over gezondheidskwesties samenhangend met voedselverpakking’. Onderzoekers van dit Forum hebben een artikel geschreven in de Journal of Epidemiology and Community Health (onderdeel van de British Medical Journal group); hierin dringen ze aan op meer wetenschappelijke aandacht voor deze kwestie. Ze wijzen erop dat er heel weinig bekend is over de hoeveelheden giftige stoffen die mensen uit voedselverpakking naar binnen krijgen; dat vele kleine beetjes samen een groot effect kunnen hebben; en dat we met nieuwe wetenschappelijke methoden en met preciezere vragenlijsten snel meer inzicht kunnen krijgen.

Over de vraag of bioplastics niet een goed alternatief zouden kunnen zijn voor petrochemische plastics met mogelijk giftige restanten, belden we met Christiaan Bolck. Hij is programmamanager ‘biobased materials’ aan Wageningen UR. ‘Zeker kunnen bioplastics een goed alternatief vormen in voedselverpakking,’ zegt hij. ‘Het lekken van schadelijke stoffen naar de mens is een thema dat eens in de zoveel jaren langs komt. In de jaren ’90 was er bijvoorbeeld ophef over ftalaten in babyspeelgoed. Later is het onderwerp weer weggezakt. Het is goed dat het nu terugkomt, en het biedt zeker een kans voor bioplastics.’

Thema schadelijke stoffen komt vaak terug

‘Het gaat om meerdere soorten stoffen. Restanten van chemicaliën, gebruikt bij de productie, kunnen schadelijk zijn. Van tijd tot tijd komen bijvoorbeeld isocyanaten in PUR-schuim in het nieuws. De volgende kandidaat is volgens mij styreen, dat nog in kleine hoeveelheden voorkomt in polystyreenharsen. Ook toeslagstoffen kunnen schadelijk zijn, bijvoorbeeld stabilisatoren. Vroeger werden loodverbindingen gebruikt als stabilisator, deze zijn nu verdwenen, wettelijk verboden. Weekmakers zoals ftalaten, ook een zwak punt van de bestaande plastics. Er zijn goede vervangers voor zulke weekmakers. Die op basis van isosorbide, gemaakt uit groene grondstoffen, hebben geen schadelijk effect. Wanneer producenten van bioplastics letten op deze aspecten, zijn hun producten boven verdenking van schadelijke gevolgen voor de gezondheid. En daar ligt dan een grote kans. Want plastics waaruit nog schadelijke stoffen vrijkomen, kunnen van het éne op het andere moment onder druk van de publieke opinie komen te staan. Al moeten we voorzichtig zijn met die druk van de publieke opinie. Wanneer stoffen in de verdachte hoek komen, wil dat nog niet automatisch zeggen dat ze schadelijk zijn.’

‘We hoeven niet alleen te vertrouwen op actie uit de overheid. Soms komt actie tegen schadelijke stoffen ook uit de industrie. De automobielindustrie is bijvoorbeeld in actie gekomen tegen isocyanaten uit PUR. Maar wetgeving holt vaak achter de feiten aan. Al moet ik zeggen dat het nieuwe Europese systeem van registratie van chemicaliën, REACH, een positieve ontwikkeling is. Wanneer een nieuwe stof niet in alle opzichten onschadelijk is, moet de fabrikant door een grote hoeveelheid tests heen om deze toegelaten te krijgen. Maar REACH moet nog wel goed op gang komen.’

‘Schadelijke stoffen uit voedselverpakking kunnen niet altijd ‘hot’ zijn. Maar het thema komt vaak terug. Het zou me niet verbazen als we er in de komende tijd meer over gaan horen. Met alle kansen voor bioplastics die dat met zich mee zal brengen.’ Aldus Christiaan Bolck.

Muncke J, Myers JP, Scheringer M, et al. J Epidemiol Community Health. Published Online First: 19 Feb 2014, http://jech.bmj.com/content/early/2014/01/28/jech-2013-202593
Zie ook: http://www.theguardian.com/world/2014/feb/19/chemicals-leaching-food-packaging-safety-bmj?CMP=EMCNEWEML6619I2