Dit wordt een ander verhaal dan er tot nu is verteld over de ontwikkeling van een groene chemie in Europa. Tot nu waren de berichten vrijwel altijd negatief: too little en too late in vergelijking met andere werelddelen. De komst van goedkope en overvloedige hoeveelheden industriesuiker van eigen bodem gaat dit beeld in positieve zin veranderen. Als Europa tenminste deze keer haar kans grijpt en wil investeren. De ‘Energybeet’ als bepalende factor voor innovatie.
De suikerbiet, de kracht van Noordwest Europa
Noordwest Europa kan straks concurreren met Brazilië, de VS en Thailand bij de productie van bioalcohol en het opbouwen van een groene basischemie. Als het quotum voor suikerproductie en -handel binnen de Europese Unie wordt opgeheven in 2017, kan het gebied tussen Noord-Frankrijk en Noordwest Duitsland zeker 5 miljoen ton bietsuiker per jaar extra produceren die kan worden gebruikt voor chemische productie. Daarvoor is wel € 5 tot € 10 miljard aan investeringen in de chemische basisindustrie nodig. Aldus Ton Runneboom, voorzitter van het Biorenewables Business Platform en initiatiefnemer van de studie ‘Opportunities for the fermentation-based chemical industry’, uitgevoerd door Deloitte. Deze werd gelanceerd op 29 september op een conferentie in Utrecht van de Rabobank, een van de sponsors van de studie. Een andere sponsor was SuikerUnie die, als zeer belangrijke grondstoffenleverancier, zonder twijfel een van de hoofdrolspelers zal zijn in die opbouw van de groene chemie in Noordwest Europa. Interessante vraag: hoe wordt de marge verdeeld en wie plukt de meeste vruchten, de suikerproducent of de chemische industrie? Op de conferentie ging men het gevecht over de grondstofprijzen al aan.
In Utrecht bleek voorts dat Europa aan een forse inhaalslag moet beginnen om de achterstand op de VS, Brazilië en Thailand in te lopen. Maar dat is mogelijk, mits er binnen tien jaar zo’n tien grote fabrieken voor de productie van ethanol en andere chemische basisstoffen als citroenzuur, barnsteenzuur en melkzuur in Europa worden neergezet. Dat kán, want volgens het Deloitte rapport komt die grote hoeveelheid industriesuiker beschikbaar tegen een aanvaardbare prijs. Voor de eeuwwisseling bedroeg de prijsverhouding tussen olie en suiker gemeten naar energie-inhoud ongeveer 7 ten gunste van olie, maar inmiddels is die verhouding gezakt naar 3; terwijl de olieprijs op lange termijn zeker blijft stijgen en de suikerprijzen, met jaarlijkse schommelingen, minder snel omhoog zullen gaan. Dat lijkt dus gunstig voor de groene chemie.
Internationale concurrentie in industriesuiker
Noordwest Europa kan daarnaast met vertrouwen de concurrentie tegemoet zien met landen als de VS, Thailand en Brazilië, landen die ook alcohol en groene chemicaliën produceren uit suikers en zetmeel. Europa zal met zijn ‘Energybeet’ de productie in landen als Thailand en Brazilië gaan passeren als het suikerquotum wordt opgeheven. Vergelijking van de productie in zetmeelequivalenten tussen de vier belangrijkste productiegebieden toont dat de VS met 203 miljoen ton per jaar uit maïs verreweg de grootste is. Europa komt met 103 miljoen ton uit graan en 16 miljoen ton uit suikerbieten op plaats twee. Brazilië en Zuidoost Azië zijn kleiner met respectievelijk 88 miljoen ton (riet)suiker, en 49 miljoen ton waarvan 26 miljoen ton uit cassave en 23 miljoen ton uit rietsuiker (alles omgerekend in zetmeelequivalent). Europa is dus, op de VS na, het best gepositioneerd. Zeker ook omdat de suikeropbrengst uit bieten door betere technologie en beter zaad – en ook dank zij de opwarming van de aarde, zoals Albert Markusse van SuikerUnie glimlachend opmerkte – blijft stijgen. In tegenstelling tot die uit riet waarvoor steeds meer land moet worden ontgonnen om meer product te krijgen. En ook omdat Europa het enige gebied is waar de bieten direct worden omgezet in alcohol, tot nu toe het hoofdproduct (95%) van de enzymatische omzettingen.
Hoewel bioalcohol het grootste segment zal blijven, zullen de andere (hoogwaardiger) producten sneller groeien. Die gunstige uitgangspositie geldt overigens alleen voor het Noordwesten van Europa waar de omstandigheden voor suikerbieten optimaal zijn. De bietencultuur in Zuid-Europa zal echter teruglopen en misschien wel verdwijnen, zodat de ontwikkeling van de grote fermentatieve chemie op basis van industriesuiker vooral in het Noordwesten plaats zal vinden. Waar onder de beste omstandigheden (goed klimaat, geen watergebrek) de productie wel kan stijgen tot 22 ton suiker per hectare, aanzienlijk meer dan in Zuid-Europa en de rest van de wereld.
De Europese industriële strategie
Die gunstige uitgangspositie voor industriesuiker is één ding, fabrieken bouwen om daar chemie mee te bedrijven is nog iets anders. Maar Europa heeft nu ook begrepen dat er iets moet worden gedaan. In juli jl. is het Biobased Business Initiative (BBI) van start gegaan dat de kloof tussen onderzoek en toepassing moet gaan dichten. De 110 partners uit industrie en wetenschap (het Biobased Industry Consortium, BIC) gaan samen met de EU € 3,7 miljard investeren in de biobased economy. Met name in ontwikkeling, pilots en demonstratiefabrieken, kortom dat stuk waar Europa het altijd heeft laten liggen. De bedragen en de risico’s die hiermee zijn gemoeid zijn zo hoog dat zulke initiatieven alleen kunnen slagen door het oprichten van partnerschappen; niemand kan het alleen. Aldus Marcel Wubbolts, CTO van DSM, voorzitter van BIC en vice-voorzitter van BBI. Het bleek ook uit de woorden van Ton Runneboom, eerder in dit stuk, die voorzag dat er in Europa € 5 tot 10 miljard aan investeringen nodig is om de groene basischemie van de grond te tillen.
Kunnen we nu alle negatieve verhalen uit het verleden over het gebrek aan mogelijkheden en gebrek aan daadkracht van Europa vergeten? Dat zeker niet, maar de positieve sfeer die uit het rapport spreekt en de stemming op het congres in Utrecht maken wel duidelijk dat de mogelijkheden er zijn. Op basis van industriesuiker willen Europa en de chemische bedrijfstak er vol goede moed aan beginnen. En dat is wel eens anders geweest.
Zie: ‘Opportunities for the fermentation-based chemical industry’