Als we er werkelijk in slagen om een duurzame betonketen te introduceren, dan zou dat effectiever en goedkoper zijn dan energieproductie uit zon en wind. Een voorbeeld van de potentie van groen bouwen voor de duurzaamheid van milieu en samenleving. Groen bouwen gaat dus niet alleen over zuinig gebruik van energie en andere hulpbronnen, maar zeker net zozeer over het gebruik van duurzame materialen.
Duurzaamheid van de bouwsector
De bouwwereld is lastig te vergroenen. Groen bouwen komt moeilijk van de grond doordat bedrijven en organisaties in deze sector sterk behoudend zijn. Net als hun opdrachtgevers. De cementindustrie zorgt wereldwijd voor 5% van de totale door mensen veroorzaakte CO2-uitstoot. Dat komt vooral doordat het proces verloopt bij 1500 graden. Het is daardoor moeilijk het cementproces te verduurzamen, en daarmee ook de hele bouwbedrijfstak. Architecten en ontwerpers die zich bezig houden met nieuwe materialen zouden de motor van de vernieuwing kunnen zijn, als tussenpersonen tussen opdrachtgevers en uitvoerders. In ieder geval wordt het tijd dat de bouwwereld innovatiever en groener wordt. Nederland heeft bijna ruim 7 miljoen woningen en loopt hopeloos achter op het gebied van duurzaam gebouwde woningen en gebouwen. Ik herinner mij hoe op een conferentie over groene materialen enkele jaren geleden, een spreker uit een groot bouwbedrijf hulpeloos voor de zaal stond en meldde: ‘Ik weet het ook niet en kwam hier in de hoop dat u mij zou kunnen helpen.’
Toch begint er wat te veranderen. De overheid zag in dat groen bouwen niet van de grond kwam en wil een programma starten voor de bouw. Het model dat hiervoor wordt gebruikt is hetzelfde als indertijd bij de biobased economy. Ze heeft de bouwindustrie daartoe enkele vragen gesteld als ‘Wat houdt groen bouwen tegen?’ En ‘Wat kunnen overheid en bouw aan elkaar hebben?’ Er lopen projecten op gebieden als digitalisering, energiebesparing en eigen energieproductie, nieuwe materialen, sociale en demografische ontwikkelingen, nieuwe verdienmodellen en financieringsconstructies en internationalisering. Een van die projecten is ‘WoonConnect’.
WoonConnect
Op een recente bijeenkomst in Den Haag spraken Nico Baken, CTO Office van KPN en hoogleraar in Delft, en Aart Wijnen, directeur van het architectenbureau ‘De Twee Snoeken’ in Den Bosch, over een radicaal nieuwe aanpak voor nieuwbouw en bestaande bouw: WoonConnect, (zie www.woonconnect.nl). Het virtuele huis of gebouw dat zij ontwikkelden is een digitaal totaalmodel, een ‘digitale bibliotheek’ voor alle woningen (’tot de laatste spijker’), geschikt voor CAD-toepassingen bij alle deelnemers aan het bouwproces. Ook de consument krijgt er meer invloed door op zijn eigen woning (‘maak het huis van je dromen’). Aart Wijnen gaf als voorbeeld het zgn. Da Vinci huis, een goedkoop te bouwen huis dat in allerlei variaties en rijtjes kan worden gebouwd. In het model zitten alle eventuele restricties en alle mogelijke opties plus een energieprestatieberekening, die ook werkt als zonnepanelen worden toegepast. In het model zitten ook verduurzaming en comfortverhoging (‘vaak zijn bewoners niet geïnteresseerd in duurzaamheid, maar wel in comfort, bijvoorbeeld om Lekker Langer Thuis te Wonen’). Ook zaken als maximale huur, energiekosten en terugverdientijden bij bestaande woningen. Deze ‘bibliotheek’ is toegankelijk voor alle partijen en heeft ook mogelijkheden voor participatie door bewoners. Kostenbesparingen voor nieuwbouw kunnen oplopen tot 40% en voor renovaties tot boven de 50%, terwijl de duurzaamheid, volgens de opstellers, direct gegarandeerd kan worden. Allerlei macroparameters voor de huizen en gebouwen, van energielabel tot en met circulariteitslabel worden direct, real-time berekend uit de bestandsdelen van het huis die tot in het kleinste element bekend zijn.
Green Deals in de bouw
In de sector nu ook enkele Green Deals voor groen bouwen van start gegaan, zoals ‘Biobased Bouwen’ waarmee men een gelijkwaardig speelveld voor groene materialen in de bouw wil scheppen. Het voorbeeld werd genoemd van ‘groene’ gevelplaten, ontwikkeld door een auberginekweker uit zijn restproducten. Zo iemand vindt op dit moment nauwelijks ingang in de bouwwereld. Een tweede Green Deal gaat over de ‘Verduurzaming van de Betonketen’, uitgaande van CO2-reductie. Dat is hard nodig voor verduurzaming, zoals uit de aanhef van dit stukje blijkt; daarom stelt men ook Life Cycle Analyses voor de betonketen op. De invloed van de cementproductie op het milieu is enorm en de beste oplossing lijkt het instellen van een CO2-prijs van € 50 per ton CO2. Niet alleen voor de bouwwereld uiteraard, maar voor de hele samenleving. Dan worden duurzame producten voor de bouw concurrerend. Maar ja, wie stelt die prijs in? Iedereen heeft CO2-ambities, maar er zijn (nog) geen taakstellingen. Nu ‘slaat duurzaam inkopen nog geen deuk in een pakje boter’ zoals een van de deelnemers opmerkte. Toch doen er al 30 bedrijven (20% van de Nederlandse bouwbedrijfstak) mee aan deze Green Deal.
Een derde Green Deal ‘Aanpak Duurzaam Grond-Weg-Waterbouw’ richt zich op beter procesmanagement rond bouwprojecten en -gebieden, bijvoorbeeld door vanaf het eerste begin de bewoners bij projecten te betrekken. Er is behoefte aan een koppeling tussen onderwijs (‘ook bouwvakkers moeten kennis hebben van het klimaat’), communicatie en grondstoffenvoorziening. Een vierde Green Deal richt zich op ‘Circulair Bouwen’. Daar doen al 45 partijen aan mee. Hiermee wil men gebouwen circulair maken door voor ieder gebouw een bouw- of grondstoffenpaspoort op te stellen waarmee men de mate van circulariteit kan bepalen. ‘Je zou je kunnen voorstellen dat dit waarde van een gebouw kan verhogen.’ Zeer recent is de start van de Green Deal Groene Daken. Het grote voordeel van de Green Deals is dat overheid en bedrijfsleven open en in onderling vertrouwen met elkaar kunnen praten over duurzaamheid en de methodes om die te realiseren.
Groen bouwen: de wil is er
Er beweegt dus wel wat in de Nederlandse bouwwereld. Zoals al bleek: bouwbedrijven willen wel, maar weten vaak niet hoe. Maar dat lijkt nu te verbeteren. De bouwcrisis heeft de bouw bijna tot stilstand gebracht, maar met het verduurzamen van de bestaande woningvoorraad zou een geweldige stap kunnen worden gezet. Alexander Pechtold, fractievoorzitter van D66 in de Tweede Kamer heeft onlangs voorgesteld minstens € 100 miljoen te gaan besteden aan verduurzaming van bestaande scholen en woningen. De bouwbibliotheek in het samenwerkingsverband van KPN en De Twee Snoeken is een concreet hulpmiddel bij zo’n stap naar groen bouwen, mits er voldoende duurzame bouwmaterialen in zijn opgenomen. Hiermee kunnen wij ook komen tot de volledige inventarisatie, zeg maar het digitale genoom van onze gebouwde omgeving. Eerst dat van de huizen en gebouwen en later dat van de publieke ruimte; als basis voor elke innovatie in ons leefmilieu.