Er is niets mis met genetische modificatie en zijn toepassing in de landbouw (groene biotechnologie), zegt Rudy Rabbinge; de landbouw heeft innovatie nodig, en GM technologie helpt ons daarbij omdat zij sneller en nauwkeuriger werkt. Maar Monsanto en Syngenta, de twee reuzen op dit terrein, draaien op den duur de innovatie de nek om met hun bedrijfsmodel, omdat zij zich opstellen als monopolisten en hun vindingen afschermen met patenten. Dat is slecht voor de wereldvoedselvoorziening én slecht voor het milieu. Genetische modificatie moet worden gestimuleerd, ook in planten – maar alleen indien vrije concurrentie mogelijk blijft, en kwekers voort kunnen bouwen op de resultaten van hun voorgangers.
Dit is het eerste artikel naar aanleiding van een gesprek met Rudy Rabbinge. Het tweede artikel is gepubliceerd op 5 september.
Rudy Rabbinge is de nestor onder de Nederlandse landbouwkundigen. Hij was hoogleraar in de productie-ecologie aan Wageningen UR; in 2011 ging hij met emeritaat. Hij vervulde vele bestuurs- en adviesfuncties in binnen- en buitenland, en in internationale organisaties als de FAO. Hij was lid van de Eerste Kamer voor de PvdA en lid van de WRR (Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid). Hij heeft zich zijn hele leven ingezet voor een duurzame en productieve landbouw door integratie van biologische bestrijdingsmethoden en precisietechnieken in een op kennis en inzichten gebaseerde landbouwtechnologie.
Genetische modificatie is grotendeels geaccepteerd
Wij vroegen Rudy Rabbinge naar zijn visie op genetische modificatie, omdat we van oordeel zijn dat genetische modificatie van essentieel belang is voor de biobased economy. Als een echte docent gaf hij eerst een overzicht van de bestaande terreinen waarop genetische modificatie wordt toegepast. De algemene conclusie: GM technologie wordt veel breder toegepast en is veel breder geaccepteerd dan het vaak lijkt in de publieke discussie. Rabbinge noemde vijf terreinen.
• Rode biotechnologie (geneeskunde): hier is genetische modificatie geheel geaccepteerd. Momenteel wordt 80% van alle antibiotica geproduceerd met behulp van GM organismen. De productie is naar verhouding zeer schoon.
• Witte biotechnologie (industrieel): steeds meer gebruik van GMO’s, geen publieke weerstand. Voorbeeld: de nieuwste bumper van BMW bestaand uit polymeren en koolhydraten met een uitstekende schokdemping, wordt gemaakt met GM organismen. Voortdurende ontwikkeling van scheidingstechnologie is een belangrijk deel van deze ontwikkeling.
• Gele biotechnologie (genezingsprocessen in het lichaam): wel geaccepteerd maar het publiek is onwetend. Het gaat hier bijvoorbeeld om bestrijding van kankers met behulp van genetisch gemodificeerde bacteriën, gevallen die vroeger werden behandeld met radioactieve isotopen.
• Blauwe biotechnologie (in de zee): geaccepteerd. Bijvoorbeeld genetische modificatie van algen.
• Groene biotechnologie (modificatie van groene planten, bijvoorbeeld voor ziekteresistentie of voor het aanbrengen van specifieke eigenschappen): omstreden. Toch is wereldwijd al 175 miljoen ha (90x het landbouwareaal van Nederland) aangeplant met GM variëteiten (koolzaad, soja, maïs, katoen). Het betreft hier voornamelijk cis-gemodificeerde variëteiten: de gekweekte variëteiten halen hun nieuwe genen uit dezelfde soort. Trans-gemodificeerde variëteiten (met genen uit andere organismen) als gouden rijst zijn nog steeds niet toegelaten, ook niet in India. Gouden rijst bevat bèta-caroteen, waaruit het lichaam vitamine A maakt. Tekorten aan vitamine A zorgen voor grote gezondheidsproblemen in Zuidoost Azië.
Rudy Rabbinge: ‘Het overgrote deel van de ingrepen met genetische modificatie wordt dus eenvoudig geaccepteerd. genetische modificatie heeft het grote voordeel dat gewenste veranderingen snel en efficiënt in de plant kunnen worden aangebracht, gebruik makend van het chirurgijnsmes in plaats van de botte bijl van de kruising, de traditionele manier van veredelen. Met genetische modificatie breng je alleen genen over die nuttig zijn. Overheden zouden GMO’s daarom moeten stimuleren. Dat had bijvoorbeeld Agrico geholpen; dit bedrijf heeft een aardappelras weten te kweken dat resistent is tegen phytophtora (nog steeds de belangrijkste aardappelziekte), door kruising van inheemse Zuid-Amerikaanse soorten met bestaande rassen. Met GMO’s had dit proces veel sneller en efficiënter kunnen verlopen.’
Patenten op zaden dodelijk voor verdere innovatie
‘Maar de markt van groene biotechnologie is vrijwel geheel in handen van Monsanto (en Syngenta, dochter van BASF, kleiner); en hun bedrijfsmodel is op termijn een bedreiging voor zowel het milieu als de wereldvoedselsituatie. Een bedreiging voor de wereldvoedselsituatie doordat Monsanto bij voortzetting van dit bedrijfsmodel op den duur monopolist wordt op het gebied van groene biotechnologie. Dit hangt direct samen met de praktijk dat zij patent op hun zaden aanvragen en kunnen krijgen. Deze patenten verhinderen verdere verbetering van deze zaden door derden. Met als gevolg dat op den duur de genetische basis van commerciële rassen gaat versmallen, terwijl bovendien de innovatie op dit gebied wordt afgeremd. Beide gevolgen treden niet op bij de in Europa gebruikelijke praktijk van kwekersrechten, waarbij degene die verder kweekt met zaadmateriaal daarvoor een vergoeding betaalt aan degene die het materiaal heeft ontwikkeld. Deze kwestie speelt al zeker tien jaar; de hele Nederlandse zaad- en tuinbouwsector staat volledig achter het systeem van kwekersrechten, maar de EU is nog niet ‘om’ en in TTIP zou de zaak wel eens de verkeerde kant op kunnen gaan.’
‘Kortom, groene biotechnologie heeft veel potentieel, maar alleen wanneer deze kan worden toegepast in een innovatief klimaat; en niet wanneer vindingen, zoals nu, voortdurend worden afgeschermd door patenten.’ Aldus Rudy Rabbinge.