Een van mijn favoriete blogs, grist.org, had deze week een artikel over een onderwerp waarover ik nog nooit had gehoord: gene drive. Een belangrijk onderwerp waarover wij onze lezers direct moeten inlichten. Of misschien toch een hype, zoals een van de commentatoren suggereerde?
De gene drive, een nieuwe technologie
Een gene drive, zeer goed uitgelegd door wetenschapsjournalist Jennifer Kahn in een TED talk is een genetische modificatie die niet alleen zichzelf reproduceert in de volgende generatie, maar ook het corresponderende mechanisme waarmee genetische codes worden veranderd. Daardoor zouden alle afstammelingen van de drager van het oorspronkelijke gen deze mutatie in hun cellen hebben. Dit zou een snelle verspreiding van deze eigenschap in deze soort betekenen. In principe zou de mensheid met zo’n gene drive muggen ongeschikt kunnen maken voor de verspreiding van het malariavirus, of het zikavirus. Dit zou een uitstekende manier kunnen zijn om deze ziekten te bestrijden. Met mogelijk zeer positieve gevolgen, gezien de tienduizenden mensen die elk jaar sterven aan malaria, of de angst teweeggebracht door zika.
Ja, dat zouden we kunnen doen. Maar zouden we weten waaraan we dan beginnen? We weten misschien wel wat de gevolgen zijn van de gene drive op muggen, maar weten we ook wat dit zal betekenen voor dieren die leven van muggen, zoals kikkers of vogels? We brengen soorten met onbekende eigenschappen in onze ecosystemen, en zouden misschien worden gedwongen om tegenmaatregelen te nemen, en ook weer daartegen, mogelijk tot in het oneindige. Zouden we dit mechanisme kunnen gebruiken om schadelijke vreemde soorten te bestrijden, bijvoorbeeld door hen nog alleen mannelijk nageslacht te laten krijgen? Ja, dat zouden we in theorie kunnen doen. Maar zouden we kunnen voorkomen dat een paar dieren teruggaan naar hun oorspronkelijke werelddeel, en daar ook de oorspronkelijke populatie zouden uitroeien?
Een bedreiging, een hype?
Maar het werkt misschien toch net iets anders. Ten eerste weten we niet hoeveel effect een gene drive zal hebben in de vrije natuur. We beschikken alleen nog maar over de resultaten van proeven in het lab. Misschien zijn we wel aan het speculeren in plaats van nadenken over wetenschap. Ten tweede werkt dit voorstel alleen bij soorten met een snelle reproductie, zoals insecten. Bij soorten die zich langzaam voortplanten, zoals mensen of olifanten, is er tijd voor tegenmaatregelen. Samen betekenen deze punten misschien dat de ophef (waaraan wij nu ook deel nemen) eerder een reactie is op een verkooppraatje dan een urgent sociaal probleem. En we weten niet hoe effectief de technologie is. Zoals één commentator stelde: ‘Veel te belangrijk gemaakt. Tot nu toe konden we nul veranderingen aanbrengen in populaties in de levende natuur. Nu, met VEEL en aanhoudende inspanning kunnen we MISSCHIEN een beetje effect hebben.’ En een derde gedachte: wie zal uiteindelijk beschikken over deze technologie? Deze discussie komt juist in de week waarin de Nederlandse land- en tuinbouw (een belangrijke speler in het internationale veld) zich verzet tegen de mogelijke fusie van Bayer en Monsanto; omdat deze hen, naar hun mening, uitlevert aan te weinig leveranciers in de sectoren zaad en bestrijdingsmiddelen. De Nederlandse toezichthouder RIVM concludeerde in een recent rapport: uit onze analyse ‘blijkt dat de huidige methoden voor het beoordelen van de risico’s voor mens en milieu voor de effecten van gene drives onvoldoende geschikt zijn.’
Er zijn al met al vele invalshoeken bij dit probleem. Het doet denken aan andere discussies over genetische modificatie. Vele daarvan hebben nog niet geleid tot een conclusie; en het onderwerp van de gene drive is misschien zelfs nog een slagje moeilijker.
Naschrift voor Nederlandstalige lezers. Het is belangrijk dat wij Engelse termen niet zonder meer overnemen. De ‘sustainable development’ heet in onze taal alleen maar ‘duurzame ontwikkeling’ omdat eind jaren ’80 het woord duurzaam al volop werd gebruikt in de samenstelling ‘duurzame energie’, anders hadden wij ons misschien nog steeds beholpen met het woord sustainable. Maar het is misschien al te laat voor een Nederlands equivalent van het begrip ‘gene drive’. Toch een poging: gendoorbraak. Wie weet iets beters?