Voor duurzaam bouwen moet je een team organiseren, zegt Daan Bruggink. Zo’n (bouw)team is niet nieuw, dat heeft hij niet zelf bedacht, maar daar wordt veel te weinig gebruik van gemaakt. Je hebt elkaars kennis nodig. De ontwerper heeft geen verantwoordelijkheid over de bouw, die moet hij zelfs niet willen, maar de uitvoerder moet ook niet als enige die verantwoordelijkheid hebben, want vaak gaat het bij duurzaam ontwerpen om nieuwe elementen met onbekende risico’s. Samenwerken in een bouwteam is het middel om problemen en obstakels voor duurzaam bouwen te vermijden.
Dit is het tweede artikel uit een reeks van vier artikelen naar aanleiding van een interview met Daan Bruggink over duurzaam bouwen. De artikelen verschenen op 19 en 25 september en 10 en 16 oktober 2016.
‘Ik ben tien jaar geleden afgestudeerd, en toen was er nog niet zo veel interesse in duurzaamheid,’ zegt Daan Bruggink. ‘Ik denk dat ik met ORGA pas in 2008 mijn eerste volledige woning heb afgeleverd. Rond die tijd was Al Gore ook de ronde aan het doen met zijn verhaal, toen kwam het op gang. En omdat het nog vrij nieuw was moest ik zelf het wiel uitvinden; ook omdat ik nooit bij grote architectenbureaus heb gewerkt. Dat wilde ik niet, want dan word je meegesleurd in de principes van dat kantoor.’
Ik ben mogelijk ook wel een tikkeltje eigenwijs, en dat maakt dat je dingen die heel gebruikelijk zijn eigenlijk heel raar vindt. Zoals de uitvoering. De opdrachtgever wil ecologisch bouwen, wij willen het; er is een vergunning, er is een plan, er is budget. En dan komt het gesprek met de aannemer voor de uitvoering. ‘Nou, puf, zucht, dat materiaal kennen we niet, geen garantie op…’ Dat is vermoeiend, en soms zelfs een onoverkoombaar obstakel. De aannemer is in veel gevallen veel te machtig, die stampt van alles uit het ontwerp, kijkt alleen maar naar hoe die het zo goedkoop mogelijk kan maken. Dus die macht moet je wel hebben, anders heeft het geen zin om duurzaam te ontwerpen.
Duurzaam bouwen vereist een andere organisatie
Bij duurzaam bouwen wil de ontwerper wel graag dat de uitvoerder kennis heeft van duurzame materialen. ‘Ik snap best: ik kan een auberginetegel voorschrijven voor de gevel, maar ík hoef geen garantie voor tien jaar te geven op die tegel. Als ze er na een jaar af komen vallen heeft de aannemer een probleem. Dus ik snap dat je daar als aannemer wat conservatief of voorzichtig in bent. Maar dan is het al snel zo dat alles wordt vermeden wat anders is dan gebruikelijk, want je wilt je risico afdekken als aannemer.
Je moet daarom vanaf het begin zo veel mogelijk mensen betrekken die een rol hebben in het proces. Daarom zijn we ORGA bouw begonnen, een eigen bouwtak. Ik ben zelf een aannemer gaan zoeken (want ik ben geen aannemer en ik wil het ook niet worden) en ik zeg, we gaan ‘t samen doen, en we spreken af dat je ecologisch bouwt. Dus je zit vroeg in het project erbij; en als ik dan een auberginetegel voorschrijf, kan jij daarin duiken en heb je de tijd om dat uit te zoeken, en hoef je niet bang te zijn dat ‘t te duur wordt en dat je daardoor uitvliegt en dus bij voorbaat zegt ‘dat wil ik niet.’ En zo kom je verder in innovatie. Dat komt door die horizontale organisatie.’
Traditioneel is de bouwsector is heel anders, zuiver verticaal georganiseerd, zegt Bruggink. Er zijn vier- à vijfhonderd brancheorganisaties in de bouw, en die bouwen allemaal verticaal. Je zou het eigenlijk meer horizontaal willen aanpakken, in de trant van ‘wij gaan met zijn allen ziekenhuizen bouwen’, ‘wij gaan met zijn allen, weet ik veel wat voor gebouwen maken’. Dat is horizontaler, en dan gaat iedereen hetzelfde doel krijgen.
‘Dat is soms nog wel worstelen, maar daar zal het wel naartoe moeten want anders kom je nergens. Dat is veel meer bottom-up dan top-down, dus projectontwikkelaars die voor de markt bouwen weten niet hoe dat moet; en de markt gaat het zelf steeds meer vragen. Op het moment dat de markt dat gaat vragen, kun je als ontwikkelaar, aannemer of architect veel minder dwars gaan liggen. De opdrachtgever kan al lang hebben uitgezocht dat iets wél kan. Bottom-up bouwen maakt de opdrachtgever veel belangrijker – door de recessie is die rol van de opdrachtgever nog eens versterkt. Die heb je ook nodig, dan kom je pas echt verder.’