De IEA Global Energy Outlook 2017, gepubliceerd in november, geeft duidelijk aan hoe snel het perspectief op duurzame energie verandert. IEA heeft altijd het belang van duurzame energie voor de toekomstige wereld-energievoorziening gebagatelliseerd; maar in hun laatste outlook komen duurzame energie en doelmatig energiegebruik op de voorgrond.
Goedkoopste vorm van elektriciteitsproductie
Drie van de vier grote veranderingen in de wereld-energievoorziening zoals gesignaleerd door IEA getuigen van een ander perspectief op duurzame energie. Zij wijzen op de ontwikkeling van een nieuw energiesysteem, op basis van doelmatig energiegebruik en duurzame energie. Ten eerste: de snelle groei en prijsdaling van schone energietechnologieën; in 2016 groeide zon-PV sneller dan elke andere vorm van energieopwekking; sinds 2010 zijn de kosten van nieuwe zon-PV gedaald met 70%, die van wind met 25% en van batterijen met 40%. Dan: de toenemende rol van elektriciteit; in 2016 gaven consumenten wereldwijd bijna even veel uit aan elektriciteit als aan olieproducten. En: de verschuiving naar een diensteneconomie en een schonere energiemix in China, de grootste energiegebruiker ter wereld. ‘Zonne-energie dringt krachtig door in wereld-energiemarkten doordat het op veel plaatsen, ook in China en India, de goedkoopste vorm van elektriciteitsproductie is,’ zegt Dr. Fatih Birol, IEA-directeur, op de website van IEA.
Voor mensen die de gebeurtenissen in de energiesector hebben gevolgd, moet dit alles niet verrassend zijn. Het 2017 Renewables Global Status Report, uitgekomen in mei 2017, meldt bijvoorbeeld dat ‘voor het vijfde achtereenvolgende jaar de investeringen in duurzame elektriciteitsopwekking (inclusief waterkracht) ongeveer tweemaal zo hoog waren ($ 249,8 miljard) als investeringen in fossiel gestookte centrales. De wereld bouwt nu elk jaar meer vermogen in duurzame energie dan in alle fossiele brandstoffen samen. Zon-PV was het topproduct in 2016, verantwoordelijk voor 47% van de nieuwbouw, gevolgd door windturbines met 34% en waterkracht met 15,5%.’
Veranderend perspectief op duurzame energie
IEA verwacht dat investeringen in duurzame energiebronnen twee derde zullen bedragen van het totaal tot 2040, ‘doordat zij in veel landen de goedkoopste bron van elektriciteitsproductie worden. Met grote investeringen in zon-PV, vooral in China en India, wordt zonne-energie de grootste vorm van koolstofarme energieopwekking in 2040; het aandeel duurzame energie in de elektriciteitssector is dan gegroeid tot 40%.’ Maar IEA heeft jarenlang de rol van duurzame energie onderschat. En ook in dit nieuwe perspectief op duurzame energie zit nog een ernstige onderschatting. Momenteel hebben duurzame energiebronnen al een aandeel van meer dan 20% in de wereld-elektriciteitsvoorziening (waterkracht 17%, wind 3%, zon 1-2%). En dan bedraagt elektriciteitsgebruik nog maar 15% van het wereld-energiegebruik, waardoor de bijdrage van duurzaam aan het wereld-energiesysteem in 2040 maar 6% zou bedragen. Een ernstige onderschatting. Al 25 jaar lang groeit zonne-energie jaarlijks met 30%; in 2016 was dit percentage nog iets hoger (33%). As deze groei zou aanhouden, zou zonne-energie in zijn eentje in 2032 alle elektriciteit ter wereld kunnen opwekken. Zo’n vaart gaat het natuurlijk niet lopen; maar we denken toch dat IEA volgend jaar met nieuwe aanpassingen zal moeten komen.
Ook 2017 was een goed jaar voor duurzame energie; ook de financiële sector heeft dit veranderende perspectief op duurzame energie gesignaleerd. In een recente blog schreef Bloomberg New Energy Finance dat ‘een enorme groei in fotovoltaïsche installaties 2017 tot een topjaar maakte voor de investeringen van China in schone energie. Dit overschaduwde alle andere veranderingen, zoals investeringsgroei in Australië en Mexico, en afname in Japan, het V.K. en Duitsland.’ In 2017 werd $ 333,5 miljard geïnvesteerd in duurzame energie en slimme energietechnologie, 3% meer dan in 2016. Jon Moore, directeur van BNEF, leverde als commentaar: ‘Het investeringsniveau van 2017 is des te opmerkelijker wanneer je bedenkt dat kapitaalkosten voor de belangrijkste technologie – zonne-energie – sterk blijven dalen. De meeste grootschalige PV-systemen waren vorig jaar per megawatt ongeveer 25% goedkoper dan twee jaar daarvóór.’
Een verhitte discussie over 100% duurzaam
Het meest recente perspectief op duurzame energie is dat 100% duurzaam wereldwijd haalbaar zou kunnen zijn. Een nieuwe organisatie die dit wil bevorderen is in 2017 opgericht. Maar dit perspectief heeft geleid tot een heftig debat onder onderzoekers. Een publicatie door Jacobson et al in PNAS over een 100% duurzame VS werd tegengesproken door een artikel door Clark et al op dezelfde site. Er kwamen al snel stoten onder de gordel; Clack schreef: ‘wij betogen dat deze publicatie verkeerde modellen heeft gebruikt, dat er modelmatige fouten in zitten, evenals onjuiste, onwaarschijnlijke, en onvoldoende beargumenteerde aannames.’ In een antwoord op elke regel ontkende Jacobson heftig dat Clack ook maar enige fout had aangetoond; en Clack diende hem weer van repliek. De verhitte discussie trok de aandacht van vele media, waaronder de New York Times, Motherboard en de site van IEEE, de organisatie van elektrische ingenieurs. Natuurlijk kwam er ook al snel de suggestie dat Clack et al de belangen van de bestaande energierijven dienden, hoewel de auteurs weinig formele banden met deze industrie hadden.
Maar we kunnen ons afvragen wat een modelberekening over het energiesysteem van 2050 ons kan leren. Er zouden eenvoudigweg te veel onzekerheden kunnen bestaan die een goed model verhinderen. Een simpele blik op projecten op terreinen als doelmatig energiegebruik, energieopslag en load management leert ons dat een 100% koolstofvrij perspectief op duurzame energie uit technologisch oogpunt heel goed mogelijk is. Maar wat gaat dat kosten? Hoe snel worden technologieën toepasbaar? Hoe flexibel kan de energievraag worden? Wat voor soort elektriciteits-infrastructuur hebben we daarbij nodig? Wat zullen de kapitaalkosten zijn? En het vereiste investeringsniveau? Zulke zaken kunnen we niet goed 30 jaar van tevoren modelleren, zoals ook betoogd door Joshua D. Rhodes op de site van The Conversation. En zou iemand ons, nu we beschikken over 3-4% moderne duurzame energie, kunnen vertellen waarom 90% niet genoeg zou zijn? Ja, het perspectief op duurzame energie verandert snel. Het doel van 100% duurzaam is technologisch haalbaar. En toch geraken we daar misschien daar nooit – misschien komen we onderweg wel tot de slotsom dat een percentage tussen 50 en 100 ook voldoende kan zijn voor een duurzame toekomst.
Interessant? Lees dan ook:
Systeemkosten van duurzame energie – het niet-vertelde verhaal
Zonne-energie wordt dominant in de energievoorziening
De stille wonderen van energiebesparing