The Conversation, die bron van goede informatie, had een artikel over koolstofopslag in de bodem. In potentie een van onze belangrijkste instrumenten om de stijging van de CO2-concentratie in de atmosfeer te beteugelen. Maar de huidige ontwikkeling gaat precies de andere kant op: uitstoot van koolstof en uitputting van landbouwgronden, zó snel dat wereldwijd de opbrengst kan worden geschaad.
Koolstofopslag in de bodem
Koolstof wordt opgeslagen in de bodem als planten afsterven en vergaan. Bij dit proces wordt kooldioxide dat opgenomen is door de planten bij hun groei, semipermanent verwijderd uit de atmosfeer en in de bodem opgeslagen. Dat wil zeggen: zo lang de gevormde humus niet wordt geoxideerd door bacteriën, waarbij CO2 terugkomt in de atmosfeer. Of veel belangrijker, door onduurzame landbouwmethoden, zoals veel ploegen en keren van het land; en door erosie. Ook bij ontbossing, ontdooiing van de permafrost, en het droogleggen van moerassen komt kooldioxide vrij. In de loop van de tijd heeft zich koolstofopslag in de grond verzameld. De bodem bevat meer organische koolstof dan de hele atmosfeer en alle planten bij elkaar. Volgens een onderzoek kunnen landbouwgronden een extra 1,85 gigaton koolstof opslaan per jaar – even veel als de transportsector jaarlijks uitstoot. En ze zouden dat misschien 20 tot 40 jaar achtereen kunnen doen. Deze organische stoffen in de bodem zorgen bovendien voor vruchtbaarheid. Zij vormen de habitat van het microbioom van de bodem – dat mysterieuze geheel van micro-organismen dat het gewas beschermt tegen vele ziektes en er voedingsstoffen voor vrijmaakt.
Maar tegenwoordig wordt de grond sneller weggespoeld dan gevormd, over de hele wereld. Als de toplaag dunner wordt, daalt zijn productiviteit. Minder toplaag betekent ook minder voedingsstoffen- en koolstofopslag in de bodem. Daardoor wordt op den duur het vermogen bedreigd van de bodem, klimaatverandering af te remmen en tegelijkertijd de wereld te voeden. Er is wel wetenschappelijke discussie over vraag hoe snel dit proces gaat; maar per saldo gaat het wel de verkeerde kant uit. Vooral in Afrika beneden de Sahara, Azië, Latijns Amerika en het Caraïbisch gebied. Vooral daar dreigt erosie van de bodem, en ook verlies van bodemfuncties, aldus de FAO.
Red de bodems van de wereld
Dit gaat precies de verkeerde kant uit, wat betreft zowel klimaat als landbouwopbrengst. Maar in de loop van eeuwen zijn we wel weten gekomen wat er nodig is voor koolstofopslag in de bodem. We weten heel goed dat gewassen horizontaal langs een helling geplant moeten worden in plaats van verticaal – om afstromend water te onderbreken zodat het geen grond mee kan nemen. We moeten land niet braak leggen, maar tussen oogsten laten begroeien. Als we vlinderbloemigen planten tussen de oogst en inzaaien van nieuw gewas, en die later inploegen, verhogen we het gehalte van zowel meststoffen als organische stof. Kort geleden hebben onderzoekers de mycorrhiza ontdekt, micro-organismen die organisch stofgehalte en vruchtbaarheid van de grond bevorderen. Bedrijven hebben oplossingen van zulke mycorrhiza ontwikkeld waarmee boeren hun grond kunnen ‘verrijken’. Frankrijk heeft een plan ontwikkeld om de koolstofopslag in de grond elk jaar met 0,4% te verhogen – op het eerste gezicht niet zoveel, maar dit zou de trend in elk geval keren. Het ontwikkelen van een landbouwpraktijk waarin het gehalte aan organische stof van de bodem wordt verhoogd, duurt misschien nog wel even. Maar laten we de vruchtbare gronden van de wereld redden, neen verbeteren.
Interessant? Lees dan ook:
Vruchtbare bodems als koolstofopslag
Gezonde bodems voor een productieve bio-economie
Band met de natuur herstellen – de nieuwe duurzaamheid