Op het moment is de wereld in de greep van een nieuw griepvirus, Covid-19. De ene na de andere regio sluit zich volkomen af van de buitenwereld; vooral om te voorkomen dat de ziekte zó snel om zich heen grijpt dat ziekenhuizen overbelast raken. Het virus is zo besmettelijk doordat deze virusstam nieuw is en mensen daar nog geen antistoffen tegen hebben kunnen vormen. En ook doordat mensen misschien al besmettelijk zijn in de incubatieperiode, wanneer zij zelf nog geen symptomen hebben. Misschien is de uitbraak zelfs verergerd door een te actieve respons van het immuunsysteem, die fataal kan zijn.
Bestrijding is niet eenvoudig
In het blad Annals of Internal Medicine beschreven onderzoekers hoe lang het duurt voordat met het virus besmette mensen symptomen gaan vertonen; Scientias berichtte hierover. Gemiddeld blijken mensen na aan Covid-19 te zijn blootgesteld, pas na vijf dagen symptomen te vertonen. Maar deze periode varieert van twee tot twaalf dagen. Er zijn dus forse verschillen tussen mensen, net als bij andere corona-infecties als SARS en MERS. En er zijn voorzichtige aanwijzingen dat mensen ook in deze incubatieperiode besmettelijk kunnen zijn; misschien kunnen ook mensen die ziek zijn maar geen uiterlijke symptomen vertonen, Covid-19 overdragen. Dit is natuurlijk een grote hindernis bij de effectieve bestrijding van de ziekte.
Covid-19 openbaart zich door klachten zoals koorts en hoesten. In veel gevallen komen mensen er vanzelf weer bovenop. Het virus blijkt echter met name gevaarlijk te zijn voor mensen die al wat ouder zijn of reeds een kwetsbare gezondheid hebben. Daarom raden autoriteiten vooral contacten af tussen jonge kinderen (die gemakkelijk besmet maar niet ziek kunnen zijn) en oudere mensen, of mensen die al gezondheidsproblemen hebben. Kritische onderzoeken uit China suggereren nu dat patiënten ook kunnen sterven aan Covid-19 door een overreactie van hun eigen immuunsysteem, de zogenoemde cytokinestorm. Zo’n overmatige immuunreactie kan gezond longweefsel vernietigen, wat leidt tot acute ademnood en falen van meerdere organen. Onbehandeld is zo’n cytokinestorm vaak dodelijk. Artsen kunnen deze behandelen met immuunsysteem onderdrukkende medicijnen – maar dat is juist bij ernstig zieke personen een riskante koers. Testen op serumferritine kan echter duidelijk maken of sprake is van zo’n cytokinestorm.
Covid-19 vaccin nog niet beschikbaar
Het beleid van overheden is momenteel vooral gericht op het voorkómen van zo’n grote piek in ziektegevallen dat ziekenhuizen overbelast raken. Vandaar maatregelen als het afgelasten van grote evenementen en het sluiten van cafés en restaurants. Te zijner tijd, zo hopen zij, komen er genoeg mensen met antistoffen in hun bloed om de uitbraak te stoppen. Temporiseren is dan het parool. Mensen kunnen hierin ook zelf verantwoordelijkheid nemen – het gaat niet meer alleen om de eigen gezondheid maar ook die van anderen. Zoals een waarnemer het formuleerde: je moet leven alsof je het virus al hebt, en het niet verder wilt verspreiden. Voorlopig is er nog geen goed werkend vaccin. Wel zijn er een aantal vaccin-kandidaten, maar deze moeten eerst getest worden op werkzaamheid en veiligheid. Deze tests zijn absoluut noodzakelijk. Eerst op dieren en pas dan op mensen. Een vaccin is daarom nog twaalf tot achttien maanden van ons verwijderd. En misschien komt het dan nog niet algemeen beschikbaar, maar wordt het bij voorrang gebruikt om artsen, hulpverleners en kwetsbare mensen te beschermen. De Duitse regering besloot vandaag de overname door de Amerikaanse overheid te blokkeren van een bedrijf dat zo’n vaccin ontwikkelt – het moet beschikbaar blijven voor de hele wereld.
Covid-19 is omgeven met veel onzekerheden. Overheden worden ervan beticht het probleem niet serieus genoeg te nemen – of te paniekerig te handelen. Zij moeten sturen in onzekerheid. Wat wel zeker is: zij kunnen niet alles doen. Verantwoordelijke regeringsleiders hebben dan ook een raad voor hun mensen: zorg een beetje voor elkaar.
P.S. (18 maart 2020) Vandaag schreef Ensia dat pandemieën misschien bevorderd worden door de verstoring van ecosystemen overal ter wereld. Mensen en wilde dieren komen nauwer met elkaar in contact als natuurgebieden worden ontwikkeld voor menselijke doeleinden; zoals wanneer tropisch regenwoud wordt gekapt voor houtwinning. Ziekteverwekkers zullen nieuwe gastheren zoeken en deze misschien vinden in de mens. Dit mechanisme lijkt op de groei van de ziekte van Lyme in gematigde klimaten. Er komen meer onderzoekers die vrezen dat pandemieën als Covid-19 vaker zullen kunnen voorkomen.
Interessant? Lees dan ook:
Is het leven maakbaar? De sleutelrol van gentechnologie
De biowetenschap van onsterfelijkheid
Bacteriële resistentie tegen antibiotica? CRISPR komt te hulp