Zonne-energie wordt snel zó goedkoop dat deze andere vormen van landgebruik kan gaan verdringen – zoals landbouw. Boeren kunnen veel méér verdienen aan een monocultuur van zonnepanelen dan aan een gewas. Maar dit is geen gunstige ontwikkeling; mensen kunnen erdoor een afkeer krijgen van zonne-energie. Met meervoudig landgebruik wordt het land productiever; er kan dan zowel energie als voedsel van gewonnen worden.
Een goede omgeving voor bestuivende insecten
Begin dit jaar pleitte een artikel op de site van het Rocky Mountain Institute voor meervoudig landgebruik. Als we zonne-energie zien als concurrent van ander landgebruik, kan dat leiden tot een nieuw food vs. fuel debat. Maar als we de overduidelijke voordelen van zonne-energie combineren met andere gebruiksvormen van het land, kunnen boeren en gemeenschappen er baat bij hebben.
Eén vorm van meervoudig landgebruik is het creëren van een goede omgeving voor bestuivende insecten. Hier zetten we zonnepanelen op een weide vol meerjarige grassen en wilde bloemen, goed voor bestuivende insecten. Dit kan ‘de gezondheid van de bodem bevorderen, net als de waterkwaliteit; en de opbrengst van akkers in de buurt wordt misschien hoger doordat er meer bestuivende insecten rondvliegen.’ Hiermee kan de weerstand tegen zonneprojecten worden bestreden. Zulk grasland heeft minder onderhoud nodig; en door de lagere luchttemperatuur hebben de panelen misschien een hogere opbrengst.
Het land onder de zonnepanelen kan ook worden gebruikt om er schapen op te laten grazen. Dan hoeft nog maar eens per jaar te worden gemaaid. Terwijl de eigenaar van de schapen het land gratis kan gebruiken.
Agrofotovoltaïsche projecten
Aan Wageningen UR onderzoekt Friso van der Zee combinaties van productie van zonne-energie met andere vormen van landgebruik. Hij gaat ervan uit dat de boer baat heeft bij het plaatsen van zonnepanelen, en ziet mogelijkheden voor projecten waarin de panelen wat hoger worden gebouwd, en een beetje uit elkaar. Dit geeft vele kansen voor meervoudig landgebruik. Zon en regen zullen beter op de grond komen; dit bevordert de biodiversiteit, zeker als het land onder panelen niet wordt bemest. In de vele veenweidegebieden in Nederland kan het winnen van zonne-energie samengaan met natuurbehoud. Op het water zouden de panelen dubbelzijdig kunnen worden uitgevoerd; zodat ze zowel licht opvangen direct van de zon, als van de weerkaatsing op het water. Maar hij zegt dat we nog veel moeten uitvinden.
En in Duitsland onderzoekt het Fraunhofer Instituut ‘agrofofotovoltaïsche projecten’: de combinatie van zonne-energie en landbouw. Zij plaatsten dubbelzijdige zonnepanelen iets uit elkaar, op 5 meter hoogte, zodat er tractoren onderdoor kunnen. ‘Het agrofotovoltaïsche systeem voldoet goed in de praktijk, en kost net zo veel als een paar zonnepanelen op een dak. De oogst van het land is voldoende groot en kan gewoon commercieel worden verkocht,’ zegt Stephan Schindele, de projectmanager. De eerste onderzochte gewassen waren onder meer wintertarwe, aardappelen, selderij en klaver.
Meervoudig landgebruik, goed voor winst én natuur
Meestal zal de opbrengst van zonne-energie in zulke projecten (met panelen iets uit elkaar) zo’n 80% zijn van het maximum haalbare. Maar ze kunnen ook dubbelzijdig worden uitgevoerd en licht opvangen dat van de bodem wordt weerkaatst. Ook de landbouwopbrengst zal in de buurt van 80% van het maximaal haalbare liggen, omdat wat licht wordt weggevangen door de zonnepanelen. De som van deze beide is hoger dan 100%, waardoor meervoudig landgebruik economisch zinvol is. Het Fraunhofer Instituut zegt wel dat ze nog steeds onderzoek doen, met verschillende gewassen, en dat het nog te vroeg is om harde conclusies te trekken.
En de provincie Noord-Brabant onderzoekt mogelijkheden van meervoudig landgebruik met zonnepanelen als eerste fase in de herontwikkeling van natuurgebieden. Hoe zal de natuur zich ontwikkelen in een zonnepark waar de panelen wat verder uit elkaar staan? Kunnen we het terrein zó behandelen dat het in 15 jaar tijd tot natuurgebied kan uitgroeien? Terwijl het in de tussentijd een nuttige functie heeft vervuld?
Alle betrokkenen waarschuwen voor overhaaste conclusies. We moeten ns wat tijd gunnen op de beste oplossingen te ontwikkelen.
Interessant? Lees dan ook:
Meervoudig gebruik van biomassa
Energieproducerende landschappen
IPBES en daarna: moeten we bang zijn voor wereldwijde ecologische achteruitgang?
In december heb ik samen met Pieter Ruigewaard, mede-bestuurslid bij Heuvelrug Energie, een stuk geschreven met vergelijkbare strekking. We zijn nu volop aan het zoeken naar agrariërs die mee willen doen met een (of meerdere) proefproject(en), hebben de provincie Utrecht bereid gevonden om een deel van het voortraject te financieren, zijn in gesprek met een commerciële partij om daar samen met onze coöperatie verder vorm aan te geven en hebben het ook bij diverse andere energiecoöperaties uitgezet.
Wie geïnteresseerd is kan met ons contact opnemen.
https://heuvelrugenergie.nl/nieuws/478-van-crisis-naar-kansen