Leer van koeienhuid is aantrekkelijk voor consumenten en goed geprijsd. Maar de leerproductie heeft belangrijke negatieve gevolgen voor mens en milieu. Dieren leven vaak in slechte omstandigheden; de sector gebruikt veel land en stoot veel broeikasgassen uit. Bij het bewerken van de huid ontstaat veel chemisch afval, een bedreiging voor veel werknemers. Er is een groeiende vraag naar alternatieven voor leer, materialen die niet deze gevolgen hebben.
Verschillende alternatieven voor leer
De wereldmarkt voor leerproducten bedraagt $ 400 miljard, dus er is wel wat ruimte voor alternatieven. Lux Research, het onderzoeksbureau uit Boston, schreef een rapport over de opkomende industrieën die dit waar kunnen maken. Nu duurzaamheid steeds belangrijker wordt, zo schrijven zij, is er vraag naar duurzame leerachtige materialen met goede eigenschappen. Lux Research deelt deze in vier categorieën in:
– Leerachtige stoffen uit celculturen – op basis van collageen uit gistfermentatie; bacteriële cellulose; stoffen uit stamcellen en weefsels
– Leerachtige stoffen op basis van mycelium – tot een mat geperst mycelium (draadachtige wortels van paddenstoelen); kwaliteit is afhankelijk van de groei-omstandigheden
– Leerachtige stoffen uit bijproducten – bijvoorbeeld uit de voedselverwerkende industrie: druiven, ananas, mango’s of vis; gekweekte grondstoffen als cactussen
– Andere innovaties – diverse manieren om leer te maken: uit CO2, groene grondstoffen en gerecycled leer
Leerachtige stoffen uit celculturen kunnen waarschijnlijk de hoogste kwaliteit leveren en hebben daardoor de meeste kans om leer te vervangen in kwaliteitsproducten. Maar tot nu toe worden ze alleen op labschaal gemaakt. Toch hebben zij, en leerachtige stoffen uit mycelium, de meeste kans om de gevestigde leerindustrie op zijn kop te zetten.
Leerachtige stoffen uit celculturen
Veel bedrijven die deze alternatieven voor leer ontwikkelen gebruiken collageen als grondstof, het eiwit dat ook aan koeienleer zijn sterkte en soepelheid geeft. Anderen bouwen het materiaal op uit cellen, soms zelfs uit cellulose. Deze materialen lijken het meest op dierlijk leer, en ze kunnen op dezelfde manier worden gerijpt en gelooid. Maar producenten van de alternatieven voor leer hebben het voordeel dat zij de eigenschappen van hun materiaal kunnen manipuleren: door de moleculaire structuur van de cellen of het collageennetwerk te veranderen, of sterkte en dikte. Lux denkt dat deze producten de top van de markt zullen kunnen bedienen; maar ze zijn er nog alleen op labschaal.
Leerachtige stoffen uit mycelium
Deze alternatieven voor leer worden gemaakt van mycelium, de op wortels lijkende ondergrondse draden van paddenstoelen; gekweekt op zaagsel of landbouwafval. De fabrikant perst het mycelium dan tot een dikke mat. Deze wordt bewerkt met milde zuren, alcoholen en kleurstoffen, totdat het resultaat lijkt op leer. De kwaliteit is afhankelijk van de groei-omstandigheden. Het procedé duurt een paar weken. Lux denkt dat opschaling van de paddenstoelengroei de beperkende factor is. Toch lijken sommige bedrijven duidelijk vorderingen te maken.
Leerachtige stoffen uit bijproducten en biomassa
Deze alternatieven voor leer zijn gemakkelijk te maken en vrij goedkoop. Maar als de grondstof een afvalstof is – zoals van ananas of mango – is de omvang van de hoofdteelt de beperkende factor. Bij druiven bestaan in dit opzicht nauwelijks beperkingen. Cactussen vormen een alternatieve grondstof, daarvan kan zoveel worden geteeld als nodig. Lux denkt dat deze stoffen uit bijproducten nog aan het begin staan. Tot nu toe schieten ze tekort in kwaliteit.
Andere innovaties
Bij andere innovaties worden kwaliteit en duurzaamheid op een andere manier aangepakt. Voorbeelden zijn PHA uit CO2, gelatine, en gerecycled leer. Bestaand imitatieleer wordt vaak gemaakt uit polyurethaan, zelf weer uit groene grondstoffen. Maar leer uit PHA komt op. Nieuwe bedrijven claimen dat zij betere en sterkere producten leveren. Lux denkt dat veel producten in deze categorie tamelijk snel slijten en scheuren.
Er komt meer vraag naar duurzame producten
De leermarkt is groot en divers. Volgens Lux zal ook in de toekomst de meeste vraag gaan naar producten die voelen als koeienleer, en die vergelijkbare prestaties hebben. Zij denken dat onder de besproken mogelijkheden alleen producten uit weefselbewerking, bijvoorbeeld uit collageen, voldoende kwaliteit zullen bieden. Maar het duurt nog even voordat zulke producten aan een goede prijs op de markt gaan komen. In de tussentijd kunnen leerachtige stoffen uit mycelium en bijproducten een goede keus zijn. Aan de andere kant is er steeds meer vraag naar duurzaamheid. Naarmate alternatieven voor leer van betere kwaliteit worden, wordt het opbreken van de bestaande industrie steeds meer denkbaar. Het rapport vat dit als volgt samen: ‘het is nú de tijd om te investeren in alternatieven voor leer’.
Interessant? Lees dan ook:
Veganistisch leer voor duurzame mode
Biobased leer
Nieuwe materialen als inspiratiebron voor de mode-industrie