Deze maand, voor publicatie van hun NZE2050 scenario, stelde de International Energy Agency zijn verwachtingen voor zonne- en windenergie sterk naar boven bij. Terwijl zij dit ook al hadden gedaan in hun World Energy Outlook 2020. Zon-PV is nu ‘de goedkoopste bron van elektriciteit ooit’. En er zitten meer positieve verrassingen in het vat. Volgens een recente studie kan de energietransitie veel goedkoper uitvallen dan voorspeld door de modellen.
Ongekende groei
Vijftien jaar achtereen voorspelde het IEA dat de groei van zonne- en windenergie zou afvlakken. Maar dat gebeurde niet – jaar in, jaar uit. In 2020 kwam er zelfs een ongeëvenaarde 45% aan vermogen bij. Sinds 1999 was de groei niet op dit peil geweest (maar het nieuwe vermogen toegevoegd in 2020 was wel bijna tien keer zo groot als dat in 2000!). In zijn verwachtingen van november 2020 dacht het IEA nog steeds dat de groei zou afvlakken. Nu, in mei 2021, zetten ze 25% bovenop de voorspelling voor 2021. Ze verwachten zelfs dat deze ‘uitzonderlijke’ groei zich zal voortzetten in 2021 en 2022 (het ‘nieuwe normaal’). En zelfs dat is waarschijnlijk een onderschatting, omdat de werkelijkheid de verhoogde cijfers al heeft ingehaald.
Maar misschien is die groei helemaal niet ‘uitzonderlijk’. Zij is eenvoudig de voortzetting van een trend van tenminste vijftien jaar. Al vijf jaar geleden maakten wij daarom ons 50-50-40 scenario: naar 50% duurzame energie en 50% traditionele energie in 2040. Ten eerste zal het gebruik van energie niet blijven toenemen; want er komen steeds meer technieken om energie efficiënt te gebruiken. En ten tweede zullen duurzame energiebronnen wél blijven doorgroeien. Te voorzien doordat er nog heel veel innovaties (en dus prijsdalingen) in de technologische pijplijn zitten. Natuurlijk kon het IEA dat allemaal ook zien, beter dan wij zelfs. Maar ze bleven vasthouden aan de ‘acceptabele’ wijsheid dat het allemaal niet zo’n vaart zou lopen met die nieuwigheid. Of ze werden verblind door hun deskundigheid. Of beide. Tot nu dus.
Records
‘De ontwikkeling van zonne-energie zal records blijven breken,’ schrijft het IEA nu; ‘rond 2022 komt er jaarlijks een vermogen van 162 GW bij – bijna 50% méér dan het peil van 2019 voor de pandemie. En in 2020 was de hoeveelheid toegevoegde windenergie 90% hoger dan in het jaar ervoor, 114 GW. De marktgroei gaat wel afvlakken in 2021 en 2002, maar deze is dan nog altijd 50% hoger dan gemiddeld in 2017-2019.’ En de beste zonne-energieprojecten leveren nu de ‘goedkoopste… elektriciteit ooit’.
Er wordt nu meer geïnvesteerd in duurzame energie dan in traditionele bronnen. Meer dan 90% van het nieuwe opwekvermogen in 2020 bestond uit duurzame bronnen – en in 2021 en 2022 zal het niet veel anders zijn. China en India kenden de grootste groei van zonne- en windenergie; en die groei zal naar verwachting doorgaan. Bovendien is er bij de nieuwe cijfers nog geen rekening gehouden met de nieuwe maatregelen van de regering-Biden in de VS. Deze boodschappen van het IEA staan in contrast met eerdere berichten, waarbij zij zonne- en windenergie (sterk) onderschatten.
Zonne- en windenergie goedkoopste bron ooit
Een deel van het verhaal is dat het IEA altijd de kapitaalkosten van zonne- en windenergie overschatte; de belangrijkste kostenpost. Nu schrijft het IEA dat de prijs van zonne-energie 20-50% lager ligt dan zij vroeger dachten. Een groot verschil! Het IEA nam altijd aan dat jaarlijkse kapitaalkosten 7-8% van de investering zouden zijn. Maar ze hebben nu ontdekt – beter laat dan nooit – dat deze kosten meer liggen rond de 3-5%. Voor een belangrijk deel door vermindering van de risico’s van duurzame investeringen door overheidsbeleid. Volgens het IEA is ‘zonne-energie nu de goedkoopste vorm van elektriciteitsopwekking ooit, bij projecten met goede financiering en gunstige locaties.’ Binnen een paar jaar zullen duurzame bronnen meer elektriciteit opwekken dan steenkool.
Een nieuw artikel in Environmental Research Letters van prof. Michael Grubb en anderen maakt dit argument nog sterker. De auteurs laten zien dat veel financiële modellen van zonne- en windenergie de levensduurkosten van projecten sterk overschatten. En wel doordat de kosten van duurzame energie veel sneller dalen dan verwacht. Volgens de modellen zijn er elk jaar lagere kosten, met een vast percentage; maar doordat er veel méér duurzame projecten worden gebouwd dan verwacht, dalen de prijzen sneller. Er is hier een positieve terugkoppeling. Doordat er meer duurzame projecten komen dan eerst gedacht, dalen de kosten sneller dan eerst gedacht; en daardoor komen er weer meer projecten dan eerst gedacht. Als dit zou doordringen bij beleidsmakers, zouden we nog méér investeren in duurzame projecten.
Lagere kosten
Op carbonbrief.org schrijven de auteurs: ‘modellen die geen rekening houden met de dynamiek achter deze ontwikkelingen leiden tot onderinvestering en tot overschatting van de kosten.’ In termen van innovatiebeleid: de meeste modellen concentreren zich op de technology push, en onderschatten sterk het effect van demand pull. Modellen onderschatten vooral het effect van stimuleringsbeleid, zoals het gebruik van feed-in tarieven. De kosten van zonne- en windenergie dalen vooral door leren van de praktijk en door schaalvoordelen; hierdoor ontwikkelen markten en leveringsketens zich, gestimuleerd door deze tarieven. De auteurs komen daarom tot de conclusie dat sneller investeren leidt tot lagere systeemkosten. Maar de meeste modellen berekenen dat langzaam investeren het meest voordelig is, wachtend op dalende prijzen; dit leidt op den duur echter tot hogere kosten.
Nu de vlag er zo goed bij hangt voor zonne- en windenergie heeft het IEA zijn ‘netto nul’ NZE2050 scenario gemaakt. Een grote stap vooruit. In een persbericht over de nieuwe cijfers voor zonne-energie zegt Fatih Birol, directeur van het IEA: ‘Door zonne- en windenergie kunnen we optimistischer zijn over onze klimaatdoeleinden. Want ze breken steeds nieuwe records. Vorig jaar bestond 90% van nieuwe opwekcapaciteit ter wereld uit duurzame bronnen. Een enorme hoeveelheid nieuwe schone elektriciteit is essentieel voor het halen van netto nul uitstoot door de wereld.’
Interessant? Lees dan ook:
Perspectief op duurzame energie verandert snel
BP stelt duurzame energie verwachtingen bij – too little, too late
Duurzaam tegen kern – de keus is al gemaakt