Eind 1941 gaat Heatley aan de slag bij Merck. Er komt een uitvoerige correspondentie met Florey op gang. En Florey ontvangt een enorme doos uit Amerika. Hij is er zeker van dat er de lang verwachte kilo penicilline in zal zitten. Het zijn 5 grammen. Meer komt er niet uit de VS. Florey moet maar zijn eigen penicilline produceren. In het hele jaar 1942 is dat genoeg voor de behandeling van 15 doodzieke patiënten en 172 uitwendige infecties. Zijn vrouw Ethel Florey neemt daarin een grote rol.
Project ‘100 jaar antibiotica’
Aflevering 20. Schaalvergroting
Aflevering 21. Nog steeds geen kilo
Aflevering 22. ‘America First’
Aflevering 23. Ere wie ere toekomt?
Aflevering 24. Chemische formules
Heatley moet alle zeilen bijzetten
Door de deelname van de VS aan de oorlog verandert er veel. Min of meer stilzwijgend wordt afgesproken, Florey niet verder te helpen en alles voor het Amerikaanse leger te bestemmen. De overheid brengt samenwerking tussen bedrijven op gang met afspraken over antitrustregelingen. Merck en Squibb zijn in februari de eerste die gezamenlijk verder gaan, in september sluit Pfizer zich aan. Er was aarzeling bij Pfizer, omdat ze bang waren dat de penicillineschimmel hun profijtelijke citroenzuur fermentatie zou infecteren. In maart en april 1942 lijkt de geschiedenis zich in de VS te herhalen. Bij de behandeling van een eerste doodzieke patiënt in het Yale hospitaal dreigt een tekort aan penicilline; Heatley moet bij Merck alle zeilen bijzetten om voldoende medicijn te leveren. Het loopt goed af.
Het grote geld lonkt
Toen Heatley van het NRRL in Peoria naar Merck ging, sprak hij met collega Moyer af dat zij een gezamenlijke publicatie zouden voorbereiden. Ze hebben vele verbeteringen in het fermentatieproces gevonden. Maar Moyer komt maar niet over de brug met concept-artikelen. Halverwege 1942 komt de aap uit de mouw: er verschijnt een publicatie met alleen Moyer als auteur; zelfs zonder bedankje aan Heatley. Er verschijnen ook patenten op naam van Moyer. Het grote geld begint te lonken; in Engeland nota bene. Als medewerker bij de overheid kan Moyer geen patent op zijn naam aanvragen in de VS.
De onderzoekers van het NRRL zijn bij lange na niet tevreden over de productiviteit van de Engelse schimmel; nog steeds de stam waarmee Fleming begonnen is. Stad en land, inclusief heel veel buitenland wordt afgezocht voor beter schimmels. Ze werken er 24 uur per dag en 7 dagen in de week aan. Het Amerikaanse leger werkt hard mee aan de transporten. Het grote belang van penicilline is echt doorgedrongen. De oplossing blijkt om de hoek te liggen: op de plaatselijke groentemarkt, waar een rotte meloen een maar liefst 3000 maal productievere schimmel blijkt te bevatten. De oorsprong van vrijwel alle penicilline die later wereldwijd wordt geproduceerd. De eerste manipulaties van de schimmel, met UV licht en harde röntgenstralen, geven mutaties van de schimmel met nog hogere productiviteit.
Alles is op de bon
Midden 1942 komt Heatley terug naar Oxford na een oncomfortabele bootreis. Als cadeautje voor Florey heeft hij een halve gram penicilline van Merck meegenomen. De omstandigheden in Engeland zijn nog aanzienlijk grimmiger dan vóór zijn vertrek. Alles is op de bon en het duurt weken om de eenvoudigste zaken te regelen. Tot overmaat van ramp loopt het helemaal mis tussen Fleming en Florey. Een goede vriend van Fleming heeft iets wat lijkt op hersenvliesontsteking en is er zeer slecht aan toe. Fleming dient hem een dosis penicilline toe, de enige die hij op dat moment heeft, en ziet verbetering. Hij vraagt Florey om meer, en die stuurt zijn hele voorraad van dat moment. De patiënt krijgt 48 injecties in vijf dagen, maar wordt niet echt beter.
Fleming redeneert dat hij wellicht de penicilline met een ruggenmergprik moet toedienen. Maar daar is hij niet toe bevoegd en bovendien heeft hij er geen ervaring mee. Hij vraagt aan Florey hoe hij dat op een veilige manier kan doen. Florey waarschuwt hem voor de risico’s en belooft het uit te proberen op een konijn. Maar Fleming wacht het resultaat niet af, de patiënt is te ziek. Hij geeft de prik en deze werkt. Even later meldt Florey dat het konijn vrijwel direct dood was. Toch gaat Fleming door met nog vier ruggenmergprikken, en de patiënt herstelt. Zeker met de kennis van nu weten we dat Fleming wel heel veel geluk moet hebben gehad. Deze manier van toedienen is ‘not done’. Het is tussen die twee niet meer goed gekomen.
Bronnen:
Wikipedia: alle genoemde eigennamen en producten
The Mould in Dr Florey’s Coat. Eric Lax, Abacus 2004. ISBN 978-0349-11768-3
Discovery and Development of Penicillin, International Historic Chemical Landmark, ACS, November 1999