Opnieuw domesticeren (temmen) van planten en dieren, de ontmanteling van de koe, en de ineenstorting van de intensieve veehouderij. Grote woorden die goed de pretenties aangeven van het rapport van RethinkX over voedsel (september 2019). De ontmanteling van de koe zal de manier waarop wij voedsel produceren en consumeren, fundamenteel veranderen.
RethinkX verwacht dat sleuteltechnologieën bij elkaar komen in de jaren 2020-2030, en daarmee de vijf basissectoren van onze economie overhoop gaan gooien. Wij onderzoeken deze claim in een aantal artikelen. Deze publiceerden wij op 31 oktober, 6 november, 13 november, 19 november, 29 november en 4 december 2021.
Betere, goedkopere, modernere alternatieven
De ontmanteling van de koe betekent dat wij één voor één alle producten die wij nu uit de koe halen, zullen vervangen door ‘betere, goedkopere, moderne alternatieven’, gemaakt met precisiefermentatie (PF) uit plantaardige grondstoffen. Dit zal van grote invloed zijn op de veehouderij, ‘die zowat zijn grenzen heeft bereikt in termen van schaal, bereik, en efficiency’. En die ook nog zeer lage marges heeft. Als de sector wordt geraakt door een doorbraaktechnologie kan deze niet overleven, of tenminste alleen voor luxeproducten. Het lijkt erop dat we nu aan het begin van zo’n ontwikkeling staan. En niet alleen rundvee zal worden geraakt. Ook de rest van de veeteelt krijgt te maken met gevolgen hiervan, zoals de kippen- en varkenshouderij. Maar houders van rundvee ondervinden als eerste de effecten, omdat van deze dieren de koe het minst doelmatig plantaardige in vleesproducten omzet. Daarom zal het omslagpunt door PF het eerst worden bereikt bij melk en biefstuk, en pas later bij kipfilet en het karbonaadje.
Het RethinkX rapport spreekt altijd in de overtreffende trap over zulke veranderingen. In de samenvatting lezen we: ‘we staan aan het begin van diepste en snelste omwenteling bij voeding en landbouw, met de grootste gevolgen, sinds de eerste domesticatie van planten en dieren, tienduizend jaar geleden. Deze omwenteling gaat vooral over eiwitten, en wordt gedreven door de wetten van de economie. Eiwitten zullen vijf keer zo goedkoop worden als bestaande dierlijke eiwitten tegen 2030, en tien keer zo goedkoop tegen 2035; voordat ze uiteindelijk ongeveer net zo duur worden als suiker. Ze zullen ook veel beter zijn – qua voedingswaarde, gezondheidseffect en smaak, en ze zullen beter hanteerbaar zijn, met bijna onbegrensde verscheidenheid. Dit betekent dat moderne voedingsproducten tegen 2030 kwalitatief beter zullen zijn dan de dierlijke producten die zij vervangen, en dat tegen minder dan de helft van de prijs.’
Ontmanteling van de koe door precisie-fermentatie
De hier gebruikte precisiefermentatie wordt uitgevoerd door micro-organismen. Met biotechnologie kunnen we deze nu zó veranderen dat ze bijna elke ingewikkelde organische stof kunnen maken uit plantaardige grondstoffen. Deze ‘recepten’ kunnen elektronisch worden opgeslagen, in ‘moleculaire kookboeken die voedselingenieurs overal ter wereld kunnen gebruiken op dezelfde manier als waarop ontwikkelaars van software apps ontwikkelen.’ RethinkX noemt dit nieuwe productiemodel daarom ‘Voedsel-als-Software’. Zulke recepten kunnen we voortdurend overal ter wereld verder ontwikkelen en kopiëren. Daardoor ontstaat er een volkomen gedecentraliseerd productiesysteem. We kunnen overal fermentatieboerderijen vestigen, bij voorkeur dicht bij de klanten in steden.
Volgens RethinkX zal deze ontmanteling van de koe plaats vinden in vier stappen (p.25).
1. Vervanging van dierlijke bestanddelen door producten gemaakt met moderne productiemethoden. Dit zal plaats vinden achter de klant om.
2. Vervanging van eindproducten. Hetzij door de eiwitten te vervangen, het belangrijkste bestanddeel; hetzij door met PF bekende producten te maken.
3. Het verrijken van bestaande voedselproducten met bestanddelen gemaakt met PF.
4. Het vervangen van bestaande voedingsmiddelen door nieuwe producten.
Al deze veranderingen zullen elkaar overlappen, versterken en versnellen. En ze zullen allemaal de veeteelt beïnvloeden. Door de kleine marges is het alleen maar nodig de paar belangrijkste producten te vervangen om de sector de nek om te draaien. ‘In laatste instantie zitten alle vormen van intensieve veehouderij op de wip; ze zijn inefficiënt en hebben lage marges, en zullen failliet gaan door hoge productiekosten en verschuivende vraag’ (p.38).
De gevolgen
Deze ontmanteling van de koe zal velerlei gevolgen hebben.
– Duurzaamheid. ‘Doordat PF veel efficiënter is, vereisen de producten daaruit minder dan 10% van het land, nodig voor het voeden van het vee. Uit onderzoek concluderen wij dat de PF-biefstuk 94% minder land vereist dan die gemaakt uit de koe’ (p.48). En 87% minder water, vooral doordat minder gewas nodig is om het product te maken (p.52).
– Milieukwaliteit. ‘Intensieve veehouderij draagt bij tot veel lastige milieuproblemen, waaronder klimaatverandering, ontbossing, erosie en achteruitgang van bodemkwaliteit, verlies van habitat en biodiversiteit, en aantasting van de ozonlaag’ (p.51). Met moderne voedselproductie dragen we bij aan herstel van het milieu, wereldwijd.
– Uitstoot van broeikasgassen. Zelfs als we de uitstoot in aanmerking nemen van de nieuwe PF industrie, zal in 2030 de netto uitstoot van de sector met 45% kunnen worden teruggebracht (p.50). Bovendien kunnen we alle uitstoot van broeikasgassen compenseren, als we de vrijkomende gronden herbebossen; zelfs vergeleken met de huidige uitstoot, dus nog zonder de bijdrage in rekening te brengen van vermindering van uitstoot door ander energiegebruik en ander transport (p.52).
– Resistentie tegen antibiotica. Ongeveer 80% van al het gebruik van antibiotica ter wereld gaat naar het vee. Het houden van minder landbouwhuisdieren betekent dat de ontwikkeling van resistentie tegen antibiotica minder snel zal gaan (p.53).
– Leer. We kunnen met moderne technologie kunstleer maken, net zo goed als het natuurproduct.
– Gezondheid. Met moderne methoden voor het maken van voedsel kunnen we eiwitten en producten precies doseren. Daardoor kunnen we beter gebruik maken van nuttige voedingsmiddelen en tegelijkertijd schadelijke stoffen terugdringen (p.54).
– Transparantie. De auteurs verwachten een veel meer transparante voedselketen (p.56).
– Welvaart en welvaartsverdeling. De moderne voedselindustrie zal goedkoper voedsel maken. Daardoor gaat het besteedbare inkomen vooruit. Met de nieuwe technologie kunnen armere landen voedsel produceren tegen lage kosten en met hoge kwaliteit. Dit draagt bij aan hun voedselzekerheid (p.56/7).
Winnaars en verliezers
Maar er zullen ook verliezers zijn bij de ontmanteling van de koe. Vooral de agrarische sectoren van de VS, de EU en Brazilië zijn kwetsbaar bij de komende veranderingen. Een belangrijk deel van hun agro-economische model is gebouwd op veeteelt. Als het RethinkX project gelijk heeft, zouden markten voor vlees snel kunnen krimpen, met veel verlies voor de boeren. Deze zijn al in een kwetsbare positie. De marges zijn laag. Als maar één van de markten waarop zij hun producten verkopen ineenstort door PF producten (bijvoorbeeld leer, of gehakt), kunnen zij al in de problemen komen. Ze zullen de prijzen moeten verhogen, en dat terwijl de concurrentie zich nog steeds ontwikkelt en waarschijnlijk het volgend jaar nog goedkoper kan zijn. Daar kunnen dus conflicten uit voortkomen. De veeteeltsector zou de publieke opinie kunnen proberen te beïnvloeden ‘door angst te zaaien, pseudowetenschappelijke verhalen te vertellen, en andere manieren om twijfel te zaaien over de voordelen van modern voedsel’ (p.63).
De schrijvers van RethinkX denken dat de ontmanteling van de koe toch gaat plaats vinden. Maar beleidsmakers, investeerders, bedrijven en consumenten kunnen de acceptatie van de nieuwe technologieën versnellen of vertragen. De auteurs denken dat de veranderingen per saldo ten goede zullen zijn. Consumenten kunnen goedkoper en gezonder voedsel kopen. En beleidsmakers kunnen de voordelen van deze ontwikkeling stimuleren – voordelen in termen van economie, gezondheid, maatschappij en milieu.
Ruim voldoende voedsel
De kosten van fermentatie dalen nog steeds. Deze technologie zal markten gaan beïnvloeden nog voordat de prijzen gelijk zijn. En iedereen kan er baat bij hebben. Elk land kan deelnemen. Het rapport eindigt met vijf pagina’s aanbevelingen. Maar: ‘we kunnen hopen op een overvloedige, toegankelijke, gezonde, goedkope en voedzame voedselvoorziening, zonder de destructieve invloed van ons huidige systeem, maar alleen als we eerst het bestaande systeem openbreken van de eerste domesticatie van planten en dieren’ (p.63).
Interessant? Lees dan ook:
Biotechnologisch geproduceerd voedsel: positionering en winstmarge
Resistentie tegen antibiotica, en hoe die te overwinnen
Kringlooplandbouw, het toekomstmodel