Volgens het recente RethinkX project zullen we in de jaren ’20 van deze eeuw revolutionaire veranderingen zien. Gedreven door grote ontwikkelingen in vijf sleutelsectoren van de economie: energie, verkeer en vervoer, informatie, voeding en materialen. Zien wij die veranderingen ook? En hoe verhouden die zich tot de verwachtingen in ons boek More with Less? Een evaluatie.
RethinkX verwacht dat sleuteltechnologieën bij elkaar komen in de jaren 2020-2030, en daarmee de vijf basissectoren van onze economie overhoop gaan gooien. Wij onderzoeken deze claim in een aantal artikelen. Deze publiceerden wij op 31 oktober, 6 november, 13 november, 19 november, 29 november en 4 december 2021.
Snelle veranderingen
Het idee dat sociale en economische veranderingen in het komende decennium kunnen versnellen, kan angstaanjagend zijn. Wij hebben in ons leven al vele veranderingen gezien. In veel opzichten lijkt de maatschappij van vandaag in niets op die uit onze jeugd, in de jaren ’50 en ’60. Verkeer en vervoer, communicatie, populaire muziek, verwachtingen van wat het leven te bieden heeft – het is allemaal sterk veranderd. Twee gebeurtenissen hebben onze wereld grondig herschapen. De milieucrisis van de jaren ’60 en ’70, en de komst van internet in de jaren ’90. De milieucrisis heeft ons bewust gemaakt van de kwetsbaarheid van ons aardse bestaan; internet heeft de hele economie omver gegooid. Twee fundamentele veranderingen – en nu zouden de veranderingen nog eens versnellen en samengaan met vier nieuwe sprongen?
De revolutionaire ontwikkeling voorzien door het RethinkX project stoelt op de gelijktijdigheid van vele veranderingen. Veranderingen in elk van de vijf sectoren (energie, verkeer en vervoer, informatie, voeding en materialen) zijn misschien elk op zich geleidelijk. Maar tezamen kunnen zij elkaar vermenigvuldigen en leiden tot een revolutionaire ontwikkeling. En terwijl we in ons boek More with Less al vele van deze ontwikkelingen voorzagen, is dit samenkomen volgens ons toch de drager van het revolutionaire aspect.
Precisietechnologie
De centrale stelling van More with Less is dat precisietechnologie de wereld grondig zal gaan veranderen. Ook wij zien precisietechnologie daarbij als een ontwikkeling in vele sectoren tegelijk.
– We leven in een tijd van snelle technologische veranderingen; problemen die we gisteren tegenkwamen, kunnen we morgen hebben opgelost
– Dit is vooral dankzij precisietechnologie, met als basis het fundamentele onderzoek van de afgelopen decennia. Er zijn vele doorbraken (oplossingen die gisteren nog onmogelijk leken). Precisietechnologie leidt tot een veel beter product (precies afgestemd op het betreffende probleem of de betreffende behoefte), en dat met veel minder vervuiling
– De nieuwe technologie is meestal veel duurzamer
– Energie wordt weer goedkoop; tekorten gaan verdwijnen en duurzame energie gaat winnen
– Met precisielandbouw kunnen we een wereldbevolking van 10 miljard mensen voeden; de bodem wordt productiever, gewassen worden van betere kwaliteit, we gaan genoeg eiwitten maken, en er komt zelfs ruimte voor herbebossing
– Biotechnologie stelt ons in staat vlees en zuivel te maken zonder de tussenkomst van dieren, precies naar onze wens en smaak, met tientallen procenten besparing op landbouwgrond en waterverbruik. RethinkX noemt dit precisiefermentatie
– De chemische industrie is snel veel preciezer geworden, met producten van betere kwaliteit, gemaakt met veel minder afval
– Precisiematerialen hebben veel meer hoogwaardige toepassingen dan bestaande materialen
– Vaak zijn de toekomstige materialen van groene oorsprong (ze putten geen fossiele of minerale hulpbronnen uit), en bovendien functioneel beter
– Uitputting zal straks geen groot probleem meer zijn
– Productietechnologie, verkeer en vervoer, gezondheidszorg en het economisch systeem als geheel zullen veel preciezer worden, toegespitst op hun taak en met veel minder vervuiling
– En dan zal de kwaliteit van de arbeid ook nog eens beter worden.
Tot zo ver More with Less. Toegelicht met vele voorbeelden. Zoals gezegd, als deze veranderingen samen komen, kunnen ze de ontwikkeling naar een nieuw niveau tillen. Het RethinkX rapport zegt daarover: ‘In de jaren ’20 komen sleuteltechnologieën samen; ze gaan de vijf basissectoren van de wereldeconomie fundamenteel veranderen, en daarmee elke belangrijke industrie ter wereld. In informatie, energie, voeding, verkeer en vervoer en materialen zullen de kosten met een factor 10 of meer dalen; tegelijkertijd worden productieprocessen een orde van grote efficiënter, en dat leidt tot 90% minder grondstoffengebruik met 10x-100x minder afval.’
Een evaluatie
De evaluatie draait om twee punten:
– kloppen de voorspelde ontwikkelingen in elk van de sectoren?
– komen deze samen tot een fundamentele en ontwrichtende verandering?
Voedsel. Volgens ons kan de mensheid met precisielandbouw en precisiefermentatie voorzien in genoeg basisvoedsel voor tien miljard mensen. Precisiefermentatie heeft bijna onbegrensde mogelijkheden. En met stadslandbouw kunnen we steden voorzien van alle verse producten die zij nodig hebben.
Energie. Momenteel zijn er ongekende veranderingen in de energiesector. Binnen een paar jaar zullen zonne-energie (en in mindere mate windenergie) de sector domineren. Dat gooit niet alleen de energievoorziening zelf, maar ook de organisatie van de hele sector overhoop. Kernenergie kan een stabiliserende factor zijn, vooral met gebruik van kleinschalige modulaire eenheden.
Materialen. De revolutionaire ontwikkelingen in deze sector zijn nog maar net begonnen. Met moderne technologie kunnen we al sterkere materialen maken dan ooit, bovendien gemakkelijker te hanteren. Veel nieuwe materialen worden gemaakt uit groene grondstoffen. We hebben nog maar nauwelijks zicht op de consequenties van deze ontwikkelingen.
Informatie. De wereld heeft al revolutionaire ontwikkelingen gezien op dit gebied. De belangrijkste vraag is nu of we de ongewenste gevolgen hiervan in de hand kunnen houden, zoals cybercriminaliteit en de inbreuk op onze privacy.
Verkeer en vervoer. In het RethinkX rapport over deze sector is veel afhankelijk van de komst van de zelfrijdende auto. Interessant, want deze technologie is al vele jaren beschikbaar – maar nog niet togestaan. Toch denken we dat de voordelen van gedeeld autobezit (financieel en qua dienstverlening) uiteindelijk een omwenteling in deze sector zullen teweeg brengen.
Fundamentele veranderingen
Ja, er komen fundamentele veranderingen aan. We moeten ons daarop voorbereiden. Hoewel ze misschien niet allemaal tegelijk zullen komen. Duurzaamheid is hierbij van groot belang. Wereldwijde klimaatakkoorden hebben tot nu toe de opwarming van de aarde onvoldoende gestopt. Maar bij zulke akkoorden heeft men geen zicht op autonome technologische ontwikkelingen. Juist deze worden in de RethinkX rapporten besproken; ze hebben het potentieel in zich van geweldige positieve resultaten voor het klimaat. De veranderingen in alle sectoren wijzen in deze richting. Anders gezegd: moeizame politieke onderhandelingen gang om de noodzakelijke grote veranderingen door te zetten zijn slechts een voorbode. De krachten voor de sprong zoals RethinkX die verwoordt zijn zich aan het bundelen. Met mondiaal overleg en politieke visie kunnen we niet zeggen hoe de komende disruptie eruit zal zien. Deze zal van onderop komen en ons verrassen, zoals de smartphone.
Juist zulke fundamentele veranderingen kunnen aanleiding geven tot veel verzet. De auteurs van het RethinkX rapport denken dat we een tijd met veel conflicten tegemoet gaan. De veranderingen zullen sociale en economische onrust veroorzaken – en des te meer als het verzet sterk is en de maatschappij langer aan het oude systeem vasthoudt. Vele sectoren zullen krimpen, en ook de werkgelegenheid die zij bieden. Maar er zullen nieuwe sectoren opkomen. Deze veranderingen zullen door iedereen worden gevoeld.
De wet van de stimulerende achterstand
Degenen die de nieuwe mogelijkheden het eerst benutten, zullen er de meeste voordelen van plukken. Misschien wel mensen in ontwikkelingslanden. Wij voorzien dat landen in Afrika als eerste op deze trein springen – en daarmee nog een keer de wet van de remmende voorsprong bewijzen, zoals geformuleerd door de Nederlandse historicus Jan Romein. Of omgekeerd geformuleerd: de wet van de stimulerende achterstand. Deze landen hebben nu extra kansen, juist doordat ze weinig sociale en politieke structuren hebben die voortkomen uit de industriële revolutie. Zij zouden hun achterstand kunnen goedmaken als zij deze mogelijkheden grijpen. RethinkX zegt al dat de nieuwe economie veel meer lokaal georiënteerd zal zijn dan de huidige. Kennis is universeel, maar zijn toepassing zal lokaal zijn.
Om de evaluatie van het RethinkX project af te ronden: misschien komen alle veranderingen niet tegelijkertijd, maar ze zorgen wel voor nieuwe kansen, en andere internationale verhoudingen. De wereld gaat grondig veranderen in het komende decennium. Niets zal dat in de weg kunnen staan.
Geschreven samen met Diederik van der Hoeven.
Interessant? Lees dan ook:
More with Less, Welcome to the Precision Economy
Donut economie, of waarom economen meer kennis moeten nemen van technologie
Schone technologie is veel meer dan CO2-arm, met veel meer economische potentie
Met heel veel genoegen en waardering heb ik jullie samenvatting en evaluatie van de analyses en conclusies uit het RethinkX project gelezen. Hoewel ik zelf niet de impact van de revolutionaire technologische ontwikkelingen kan overzien, gaf het wel enige voldoening om te merken dat ook jullie de het denkwerk besloten in het RethinkX project niet als luchtfietserij bestempelen.
Het is helaas teleurstellend telkens weer te ervaren hoe weinig daarvan is terug te vinden in het politieke debat.