Evenals knoflook heeft kaneel een lange historie. In de geschiedenis van de handel en monopolies in specerijen speelt kaneel een belangrijke rol. Kaneel is in de eerste plaats een voedingsadditief en smaakmaker; therapeutische toepassingen komen op de tweede plaats. Kaneel is de dunne binnenbast van de kaneelboom en dankt daaraan het voorkomen als rolletjes. De samenstelling is meer eenduidig dan die van knoflook. We kunnen de werking vaak beter verklaren.
Project ‘100 jaar antibiotica’
Aflevering 59. Fytomedicijnen, wat werkt?
Aflevering 60. Plantaardige antibiotica: knoflook
Aflevering 61. Plantaardige antibiotica: kaneel
Aflevering 62. Kruidengeneeskunde
Aflevering 63. Moderne vaccins
Kaneel als smaakmaker
Chinese recepten van 5000 jaar geleden vermelden al kaneel als ingrediënt voor kruidkoek. De Egyptenaren gebruikten deze in hun parfums. Ook in de Bijbel wordt kaneel voor aangename geuren aanbevolen. Portugal en Nederland vochten regelmatig om het monopolie in de specerijoorlogen. Zuidoost Azië is nog steeds de grootste leverancier. De wereldproductie is rond de 200.000 ton per jaar.
Als smaakmaker kennen we kaneel in onze appelmoes, stoofpeertjes of met boter en rijst. Ook in kaneelstokken op de kermis en als toevoeging aan snoepjes of smaakversterker in koffie en thee. Kaneel is onderdeel van het Indiase kerriekruidenmengsel en van een aantal drankjes en kruidenbitters.
Kaneelolie wordt ook veel als smaakmaker toegepast. Hierbij is het belangrijk onderscheid te maken tussen olie afkomstig van het blad en die van de bast. De bladolie bestaat hoofdzakelijk uit eugenol, een bekend ingrediënt voor de reuk- en smaakstoffenindustrie; bovendien een grondstof voor vanilline. De bastolie is voor meer dan 90% kaneelaldehyde, deze heeft een scherpe smaak en geur. Kaneelaldehyde is de grondstof voor enkele medicijnen.
Kaneel als medicijn
Hoewel vrijwel alle kaneel wordt gebruikt als smaakmaker, is er een opvallend aantal publicaties over de medicinale werking van kaneel. Opvallend bij de veronderstelde werkingen is de vermelding als antibioticum of als anti-infectie middel. In een lijst van top 7 meest actieve natuurlijke antibiotica (The Top 7 Most Effective Natural Antibiotics and …, ) staat knoflook op de 3e plaats en kaneel op de 4e. In een top 14 lijst zien we knoflook en gember op 1 en 2 en kaneel op plaats 14.
Bij aandoeningen die gepaard gaan met infecties gaat het over schimmels, acne, ontstekingen in de mond en slechte adem; en ook over darmklachten en bloedingen. De combinatie met honing wordt aanbevolen. ‘Bij dagelijks gebruik kunnen we infecties met virussen of bacteriën voorkomen; dit kan van hulp zijn bij de versterking van witte bloedlichaampjes…. Honing met water en kaneel helpt tegen verkoudheid, hoest en blaasontsteking. Verwerkt tot een pasta kan het gunstig werken bij kiespijn, acne, eczeem, insectenbeten, ringworm en huidaandoeningen.’ De dosering is niet gering: van 1 tot 6 gram kaneel per dag gedurende maximaal 6 weken. Kaneelolie (van de bast, zie boven) zou een goed desinfectiemiddel zijn in ziekenhuizen; daarmee zouden ze (resistente) bacteriën kunnen bestrijden. In combinatie met de bladolie en citroen geeft kaneel een goede handzeep.
Waarschuwingen
Gelukkig zijn er ook de nodige waarschuwingen. Er is kans op allergie. Kaneel kan bloedverdunnend werken; combinatie met andere bloedverdunnende middelen is dus niet aanbevolen. Een verkeerde interactie met de bekende antibiotica tetracyclines is ook mogelijk. En dit is ook wel een fraaie: ‘Gebruik kaneel niet als het enige middel tegen ernstige ziektes.’ Echter, zo voegt de Engelstalige Wikipedia hieraan toe, ‘de resultaten van onderzoekingen zijn moeilijk te interpreteren, omdat het vaak niet duidelijk is welk type kaneel en welk deel van de plant werden gebruikt.’ Teveel kaneel kan last geven van indigestie, verhoogde hartslag, zweten en een versnelde ademhaling. Bij de kaneelolie (van de bast) ligt dat nog een stuk gevoeliger. De olie kan leiden tot eczeem, couperose, een zere mond en ontsteking aan de tong. Het laatste kan zich ook voordoen bij snoepjes met kaneel.
Kaneel en antibiotica
Het Amerikaanse bureau voor alternatieve medicijnen meldt in een studie uit 2016 dat voor kaneel geen therapeutische waarde bewijsbaar is. Anderzijds zijn er veel internetpagina’s zoals de volgende te vinden:
– Antibacterial mechanisms of cinnamon and its constituents: A review
– Cinnamon – A Highly Effective and Lethal Natural Antibiotic
– How Cinnamon Could Be the New Antibiotic on the Block
– Amazing Antimicrobial Properties of Cinnamon
– Research Shows Cinnamon Could Fight Resistant Bacterial and Viral Infections
– Antibacterial activity and mechanism of cinnamon essential oil against Escherichia coli and Staphylococcus aureus
– Garlic and cinnamon: a natural solution to reduce the use of antibiotics
Deze doen toch op zijn minst vermoeden dat we de moderne problemen met antibiotica kunnen oplossen. We zullen de publicaties eens op de korrel nemen. Het eerste artikel is een serieus review van de antibiotische werking van kaneelolie en kaneelextracten in het tijdschrift Microbial Pathalogy. Kaneel blijkt een aantal schadelijke bacteriën aan te pakken. De manier waarop de stof dat doet, herinnert sterk aan de manier waarop de meeste antibiotica werken: gaten maken in celmembranen, energiedragers hinderen, het evenwicht vet-/water minnend veranderen, en de vorming van biofilms tegengaan. Interessant is ook dat kaneelolie de werking van een hele reeks alom bekende antibiotica kan versterken. Een van de genoemde effecten is het tegengaan van resistentie. Daarbij zouden de meest actieve moleculen zijn: kaneelaldehyde, het hoofdbestanddeel van kaneelolie, en ook kaneelzuur.
Positieve berichten
In het tweede artikel wordt vermeld dat appelmoes besmet met een miljoen E.Coli bacteriën door een theelepel kaneel in drie dagen nagenoeg volledig ontsmet is. Verder wordt kaneel aanbevolen voor de behandeling van suikerziekte, hartkwalen, futloosheid, afvallen enz. Het derde artikel, uit het Journal of Microbiology van juli 2018 laat zien dat kaneel schadelijke biofilms kan afbreken en de beweeglijkheid van de bacteriën kan beperken. Het vierde artikel is impliciet al in de inleiding behandeld, maar interessant om alle lof voor kaneel nog eens bij elkaar te zien. Het vijfde artikel gaat vooral over conservering van voedsel, maar meldt ook de bestrijding van de candidaschimmel met kaneel. Het zesde artikel laat zien hoe effectief kaneel kan zijn in de vernietiging van E.Coli en Staphylococcus Aureus. De laatste publicatie is een reclame voor Excential Alliin Plus, een combinatie van kaneel en knoflook, om het maagdarm kanaal gezond te houden van biggen, konijnen, kalveren, kalkoenen, huisdieren en ander kleinvee. Een probioticum dus.
In de PDR for Herbal Medicines wordt kaneel aanbevolen bij verlies van eetlust en bij problemen met de spijsvertering. Commissie E voegt daar nog aan toe dat kaneel een antibacteriële en antischimmelwerking heeft; en dat het kruid de beweeglijkheid bevordert. Maar ondanks al deze positieve berichten zijn er geen geregistreerde antibiotica op basis van kaneel op de markt. Ook de belangrijkste moleculen in kaneel of kaneeloliën (kaneelaldehyde, kaneelzuur en kaneelalcohol of eugenol) zijn niet direct te koppelen aan antibiotica. Eugenol wordt wel gebruikt door tandartsen voor verdoving. En deze moleculen worden gebruikt voor het maken van andere medicijnen. Kaneelaldehyde wordt bijvoorbeeld verwerkt tot voor cinnarizine, een antihistaminicum vooral toegepast bij zeeziekte. Maar in kilo’s stelt het erg weinig voor. Meer dan 99% van alle kaneel gaat naar de reuk- en smaakstoffenindustrie.
Geraadpleegde bronnen:
Wikipedia: alle genoemde eigennamen en producten
The American Botanic Council, The Complete German Commission E Monographs. Therapeutic Guide to Herbal Medicines. Boston, 1998. ISBN 0-9655555-0-X
PDR for Herbal Medicines, Third Edition. Thomson PDR, Montvale, NJ, USA. ISBN 1-56363-512-7
Pharmaceutical Substances, A. Kleemann, J. Engel, B. Kutscher, D. Reichert, 4th Edition, 2001
ISBN: 3-13558-404-6. Georg Thieme Verlag
The Merck Index, 14th edition, 2006