Duurzame energie blijft spectaculair groeien. Investeringen groeien harder dan in vrijwel elke andere sector van de economie. De prijzen blijven dalen. Het gaat zó goed dat er een nieuw probleem naar voren komt. Hoe krijgen we al deze spotgoedkope duurzame energie afgezet?
Vraag en aanbod
In Nederland heeft TNO zich gebogen over de vraag hoe vraag en aanbod van duurzame energie eruit zullen zien rond 2030. Er zijn vérreikende plannen voor het bouwen van steeds meer windparken op de Noordzee; volgens de bestaande plannen zal de windcapaciteit op de Noordzee dan wel tien keer zo hoog zijn als nu. En hoe meer windturbines er komen, des te meer zullen ze met elkaar concurreren. Met prijsdalingen tot gevolg. Een belangrijk deel van de zo geproduceerde duurzame energie moet worden afgenomen door bedrijven. TNO ziet daar mogelijke problemen tussen (een te groot) aanbod en de vraag. Grootschalige elektrificatie van de industrie komt echter nu al in zicht met de torenhoge gasprijzen. En dat vooruitzicht zal betekenen dat commerciële partijen steeds meer geneigd zullen zijn, te investeren in zulke windcentrales.
Nederland heeft de windparken op de Noordzee ook nodig om de klimaatdoelen voor 2030 te halen. TNO concludeert dat er extra maatregelen moeten worden genomen om de afzet van duurzame elektriciteit te verzekeren. Tot nu toe concentreert het beleid zich op de opwekking van duurzame energie; er is nauwelijks beleid aan de vraagkant. Maar de windsector wil graag zekerheid dat de elektriciteit wordt afgenomen; omgekeerd wil de industrie graag zekerheid dat de duurzame elektriciteit kan worden geleverd als zij in elektrificatie investeert. Bovendien moet dan ook de infrastructuur tijdig op orde zijn om vraag en aanbod bij elkaar te brengen. Allemaal gezonde spanningen die horen bij een razend snel groeiende sector.
Naar spotgoedkope duurzame energie
Deze vraag komt niet toevallig nu aan de orde. De vervanging van fossiele energie door duurzame energie betekent een ware systeemverandering met geheel haar eigen (prijs)dynamiek. Aangedreven door de komst van spotgoedkope duurzame energie. Kijk ook naar de grootse plannen in Saoedi Arabië. Ze bereiden zich wel degelijk voor op een toekomst zonder olie. Stroomprijzen van enkele centen per kWh liggen daar in het verschiet. Export, in welke vorm dan ook, staat op de agenda. Ja, de energievoorziening gaat heel anders werken. De rol van energieopslag gaat veel groter worden. Maar doordat de prijs van duurzame energie voorlopig blijft dalen, wordt het prijsverschil met fossiele energie zó groot dat we ook die opslag kunnen betalen. Het is goed dat men zich in de hoogste beleidskringen nu bezig houdt met de infrastructuur die daarvoor nodig is. Maar dit heeft hooguit invloed op de vraag hoe snel de transitie gaat plaats vinden; niet op de transitie als zodanig, die is onomkeerbaar.
Investeringen in duurzame energie zitten al een tijd sterk in de lift. In 2014 haalden energie-startups in Nederland 10,8 miljoen aan venture capital op, in 2017 steeg dat bedrag naar 113 miljoen euro. Ook het aantal investeringsrondes is explosief gestegen, van 2 in 2012 naar 39 in 2017 en 52 in 2018. Ook wereldwijd zien we dit verschijnsel: investeringen in duurzame energie stegen van 60 miljard in 2004 naar meer dan 300 miljard in 2014, met China aan de leiding. Anno 2022 is het bedrag opgelopen naar meer dan 500 miljard; inclusief infrastructuur naar 820 miljard. Wereldwijd gaat 70% van alle investeringen in energie naar duurzame energieopwekking; de rest gaat naar (hoogspannings)leidingen en energieopslag. En de technologische ontwikkeling gaat nog steeds door. Daardoor krijgen we nu al vier keer zoveel zonnestroom per eenheid investering als tien jaar geleden.
Een maatschappij in transitie
Een van de grote veranderingen voor de industrie betreft de overgang van aardgas op elektriciteit als energiebron. De eerste afspraken met industrieën die willen overschakelen worden nu gemaakt. Dow in Terneuzen is een van de eerste bedrijven die zich daartoe heeft verbonden. In 2023 moet blijken of vraag en aanbod van duurzame elektriciteit in Nederland nog met elkaar in de pas lopen. Dan start de aanbesteding voor het volgende Noordzeewindpark, verreweg het grootste tot dan toe. Het zal bijna twee keer zo veel stroom leveren als alle huidige windturbines in het Nederlandse deel van de Noordzee bij elkaar.
Maar, zult u misschien zeggen. Spotgoedkope duurzame energie? Energie is toch juist schreeuwend duur geworden? Ja, de oorlog in Oekraïne heeft de internationale stromen van fossiele energie verstoord; deze is daardoor sterk in prijs gestegen. Maar de prijsdaling van duurzame energie zet door. Uiteindelijk zal deze oorlog dan ook een geweldige impuls blijken voor zonne- en windenergie. Het prijsverschil tussen fossiele en duurzame energie wordt nu wel erg groot. Genoeg om de twijfelaars over de streep te trekken, en de behoudende energiesector grondig te veranderen. Dat wordt hoog tijd; de sector heeft veel kansen gemist. Waarom moesten consumenten het voortouw nemen bij het installeren van zonnepanelen? Om maar een voorbeeld te noemen?
De S-curve
Het zal met duurzame energie gaan zoals met alle nieuwe technologieën. Na een aarzelend begin, waarin de technologie de kans krijgt te rijpen, komt de doorbraak. Die komt meestal uit onverwachte hoek en op een onvoorspelbaar moment. In de beroemde S-curve gaat de ontwikkeling dan ineens steil omhoog. In die fase zitten we nu. In dit geval geholpen door de waanzin van Poetin’s oorlog. Maar het gaat gebeuren.
Geschreven samen met Alle Bruggink
Interessant? Lees dan ook:
Groene energietransitie is goedkoop
Zonne- en windenergie: meer erkenning
Goedkope energieopslag in de versnelling