De site Nature Communications had een opzienbarend artikel over waswormen die polyetheen kunnen afbreken. Tot ons gekomen via The Guardian en change.inc. Maar: polyetheen is toch niet-afbreekbaar? Hooguit te verkleinen tot microscopisch kleine deeltjes die voor altijd in de biosfeer blijven ronddwalen? Neen dus. Tijd voor een meer hoopvolle kijk op plastic vervuiling?
Toeval
Onderzoekers ontdekten bij toeval dat waswormen polyetheen kunnen verteren. Een van de onderzoekers, Federica Bertocchini van het Biologisch Onderzoekscentrum in Madrid, is imker. Haar bijenkorven werden geplaagd door waswormen. ‘Ik begon de korven schoon te maken en deed de wormen in een plastic zak,’ zegt ze tegen The Guardian. ‘Na een tijdje zag ik veel gaten in de zak. We ontdekten dat het niet alleen door kauwen kwam. Het was chemische afbraak.’ Het speeksel van de wormen bevat enzymen die plastic tasjes en verpakkingen kunnen oplossen.
Deze enzymen zijn de eerste stoffen die deze plastic binnen een paar uur afbreken. Sleutel tot een manier van afbraak die goedkoop genoeg zou kunnen zijn. En dat zou goed nieuws zijn. Dertig procent van alle plastics ter wereld bestaat uit polyetheen. Het materiaal wordt vooral veel toegepast in gebruiksvoorwerpen als tassen en verpakkingen. Er waren tot nu toe maar twee manieren om deze plastic na weggooien te behandelen. Verbranden of downcyclen – en bij deze laatste toepassing blijft polyetheen toch nog intact.
Waardevolle chemicaliën
Er valt nog veel te onderzoeken voordat deze vorm van afbraak commercieel toepasbaar zal zijn. ‘We moeten veel onderzoek doen en nadenken over hoe we deze nieuwe strategie kunnen ontwikkelen om met plastic vervuiling om te gaan,’ zegt Clemente Arias, onderzoeker in het Spaanse onderzoekscentrum, tegen Nature Communications. ‘Commercieel toepasbaar’ kan betekenen: in grote fabrieken, waar waardevolle chemicaliën kunnen worden gemaakt uit het plastic. Maar de onderzoekers denken ook dat dit proces ooit een thuisproduct zal kunnen zijn. In de vorm van een recyclekit, waarmee je plastic vervuiling kunt recyclen tot bruikbare producten.
Overal op de wereld is plastic vervuiling. Het is aangetroffen op de top van de Mount Everest en in de diepste zeetrog ter wereld, de Marianentrog. Aan de andere kant: er worden ook processen gevonden waarbij plastic in de natuur verdwijnt – het kan wel degelijk worden verteerd. Change.inc berichtte over Duitse onderzoekers die een plastic afbrekend enzym vonden in een composthoop op een begraafplaats. En over Australische onderzoekers, die een worm vonden die piepschuim kan afbreken.
Zonlicht
Onderzoekers van het NIOZ (Koninklijk Nederlands Instituut voor Onderzoek der Zee) op Texel hebben zelfs aangetoond dat plastic wordt afgebroken door zonlicht. De minuscule kleine deeltjes waarin plastics uiteenvallen in de zee, zijn niet geheel inert. Zonlicht zorgt voor afbraak van 2% van al het drijvende plastic in de oceanen per jaar. ‘Dat lijkt misschien weinig,’ zegt promovenda Annalisa Delre in een bericht, ‘maar jaar op jaar verklaart deze afbraak door zonlicht wel degelijk waarom we een flink deel van de plasticsoep in de oceanen sinds de jaren vijftig kwijt zijn.’
We vinden hierdoor slechts een deel van al het plastic terug, dat ooit in de oceanen is terecht gekomen. NIOZ zegt dat deze afbraak door zonlicht ongeveer een vijfde deel van dit fenomeen kan verklaren. Onderzoekers stelden in het lab plastic in zeewater bloot aan UV-licht, zoals van de zon. De plasticdeeltjes werden daardoor steeds kleiner. Een deel ervan loste op tot nanodeeltjes en zelfs tot moleculen die ook voorkomen in ruwe olie. Oók een moeilijk afbreekbaar product, maar toch niet helemaal inert. Toch eindigde slechts een klein deel van de plastic soep als het volkomen onschuldige afbraakproduct CO2.
Minder plastic vervuiling is de beste oplossing
De onderzoekers vinden niet dat we op deze manier het probleem van plastic vervuiling moeten oplossen. Alsof we plastic alleen maar in zee zouden hoeven gooien. Het is mooi dat het probleem van plastic vervuiling minder permanent is dan we dachten. Maar de meest effectieve oplossing is toch, een plafond te stellen aan de productie van plastics. De onderzoekers die dit kort geleden lieten weten, stellen dat alle andere maatregelen onvoldoende tred zullen kunnen houden met de groei van plastic productie en plastic vervuiling.
We moeten daarom ook de olifant in de kamer aanpakken: dat plastic geen weggooiartikel mag zijn. We moeten gaan nadenken over de vraag welke producten we nu echt van plastic moeten maken. En zicht houden op wat in het Enegls ‘de drie R’s’ heet: reduce, reuse, recycle. Zelfs alle hulp die we van de natuur krijgen, verhindert niet dat we de oplossing in de eerste plaats bij onszelf zullen moeten zoeken.
Interessant? Lees dan ook:
Plastic recycling: dringend nodig, heel lastig
Nieuwe Plasticeconomie: circulair, nog niet uit groene grondstoffen
Sluiten van de plasticketen