Knowable Magazine bevatte een interessant artikel van Bob Holmes over vleesconsumptie. Kunnen we de klimaatverandering stoppen door geen vlees meer te eten? Ja, misschien – maar uit milieuoogpunt is er geen reden om helemaal te stoppen met het eten van vlees. Hoewel we ons vee anders moeten gaan houden.
Klimaatverandering
Regeringen pakken de klimaatverandering veel te traag aan. Moeten we dan als individuen in actie komen? Bijvoorbeeld door minder vlees te eten? Per slot van rekening is het houden van vee verantwoordelijk voor 14,5% van alle uitstoot van broeikasgassen – meer dan alle auto’s en vrachtwagens bij elkaar. En we eten steeds méér vlees. Maar sommige gronden zijn alleen geschikt om er gras op te laten groeien – dieren kunnen dat wel eten, wij mensen niet. Dus hoe valt al met al het oordeel uit?
Al met al: het is duidelijk dat we minder vlees moeten eten. Dieren zijn inefficiënt, als het aankomt op het omzetten van plantaardige eiwitten in vlees. Bij kippen is het verlies ongeveer 50%; voor varkens ongeveer 75% en voor rundvee 70 tot 90%. Bovendien rekenen we dan nog eens beenderen, huid en ingewanden mee. En, schrijft Knowable Magazine, ‘ongeveer 40% van alle landbouwgrond ter wereld gaat nu op aan het telen van veevoer; met alle bijkomende milieueffecten als ontbossing, watergebruik, wegspoelen van meststoffen en bestrijdingsmiddelen, en gebruik van fossiele brandstoffen.’ Maar we moeten wel bedenken dat veel gronden te steil of te nat zijn, of marginaal – niet geschikt voor voedingsgewassen.
Reststromen
Ook bij het telen van voedingsgewassen ontstaan reststromen die we niet kunnen eten – terwijl vee dat wel kan. Zoals zemelen en kiemen die overblijven bij het maken van witte bloem; of sojameel die overblijft als we de olie uit de bonen persen. Ook fruitafval, voedselresten en insecten zullen de meeste mensen niet eten. Daardoor vervullen landbouwhuisdieren toch een functie in het wereldvoedselsysteem. Bovendien krijgen we met vlees ook voedingsstoffen binnen als ijzer en vitamine B12 die we vaak tekort komen bij een zuiver plantaardig dieet.
Al met al moeten we daarom toch wat ruimte maken voor vlees op ons bord. Hoewel minder dan gemiddeld in welvarende landen, momenteel. Daarom zou een duurzame veehouderij kleiner zijn dan nu; bovendien anders van samenstelling. Opnieuw daarom de vraag: hoeveel kleiner? En hoeveel vlees blijft er dan voor ons over?
Minder vleesconsumptie
Er zou toch nog heel wat overblijven, zo blijkt uit onderzoek. Vaclav Smil van de Universiteit van Manitoba schat dat we slechts één derde minder vlees hoeven te eten. En zelfs als dat getal aan de lage kant is, is het duidelijk dat wij niet geheel hoeven af te zien van vleesconsumptie. Maar we moeten wel wat in de gaten houden. Hannah van Zanten van Wageningen Universiteit zegt dat de hoeveelheid overschot nog kan variëren. Als wij mensen bijvoorbeeld volkoren eten, blijft er minder over voor de dieren dan wanneer we alleen het meel eten. We moeten ook bedenken dat in zo’n wereld het aantal varkens en kippen in de eerste plaats afhankelijk zal zijn van de voedselresten; terwijl rundvee kan grazen op grasland – ook mogelijk op land dat ongeschikt is voor landbouw.
Er zijn ook sociale en economische veranderingen als we minder vlees gaan eten. Van Zanten wijst erop dat we etensafval moeten inzamelen, ook van huishoudens, en dit moeten steriliseren en verwerken tot voedsel. Sommige Aziatische landen doen dit al, Europese landen niet. Bovendien krijgen veel dieren nu granen te eten – dat moet veranderen, een grote transitie. Een van de gevolgen is dat we minder akkers nodig hebben, ongeveer een kwart minder. We kunnen daar weer bossen laten groeien.
Uitstoot van broeikasgassen
Er is nog een punt, dat vaak over het hoofd wordt gezien: uitstoot van broeikasgassen. Grazende dieren produceren methaan in hun maag. Als broeikasgas is dit ongeveer 80 keer zo sterk als kooldioxide. Wat kunnen we hieraan doen? Sommige onderzoekers proberen rassen te kweken die minder methaan uitstoten. Of ze voegen enzymen toe aan het voer dat vorming van methaan in de maag voorkomt. Soms wordt het vee vaker verplaatst, zodat het meer jong gras eet – wat minder uitstoot van methaan geeft. Maar vee gevoed op gras produceert meer methaan dan vee gevoed op granen. Toch ligt hier misschien een oplossing voor dit probleem. Van Zanten en collega’s berekenden dat vee gevoed met voedselresten en gras van marginale gronden, tot 31% minder broeikasgassen zal uitstoten dan vee gevoed op de traditionele manier.
Maar is dit wel genoeg? Sommige klimaatonderzoekers vinden dat we meer moeten doen. Ze zijn bang dat het klimaat binnenkort naar een omslagpunt gaat – van waar we niet meer terug kunnen naar de oude situatie. Als we vanaf nu de aantallen vee constant houden, gaat de hoeveelheid methaan in de atmosfeer niet meer toenemen. Maar zou het niet al te laat zijn voor zo’n strategie? Matthew Hayek en collega’s aan de Universiteit van New York vinden dat we rond 2050 geheel plantaardig moeten eten. We hebben ‘agressief, proefondervindelijk, krachtig beleid nodig,’ zegt Hayek, ‘niet pappen en nathouden waarbij we de vleesconsumptie terugbrengen met 20 of zelfs 50%.’
En wat nu?
Wat moeten we dan gaan doen, ‘al met al’? Om te beginnen moeten we met de boodschap méér mensen bereiken. Wij mensen hebben hooguit een beperkte hoeveelheid vlees nodig. Maar we horen dat nog niet van onze regeringen. We zouden allemaal flexitariërs kunnen worden. En alternatieven voor vlees worden steeds beter. De kwaliteit is al zó goed dat we niet bescheiden hoeven te zijn. Een ware publiekscampagne is op zijn plaats. Niet met opgeheven vingertje: het is slecht om vlees te eten. Maar geholpen door topkoks die sceptici over de streep trekken met topgerechten. Geserveerd in toprestaurants. Deels met plantaardige ingrediënten waarmee het product net lijkt op echt vlees of echte vis. Niet haalbaar? Bedenk dan dat vijftig jaar geleden roken nog heel gewoon was.
We zullen ook regels moeten stellen voor het voedsel van onze landbouwhuisdieren; en internationale transporten van veevoer moeten beperken. Voedselimporten verminderen. Het gebruik van overschotten vervolmaken en aanmoedigen, vooral voor kippen en varkens. De vleesconsumptie beperken tot het niveau bepaald door de beschikbaarheid van voedsel voor dieren. Niet gemakkelijk, allemaal – maar zo’n beperking van de vleesconsumptie betekent wel dat we ons dieet duurzaam maken.
Interessant? Lees dan ook:
Perspectief voor de landbouw – het nieuwe boeren
Nieuwe eiwitbronnen zullen het tekort aanvullen
Vlees is prima! Geen probleem voor wereldvoedselvoorziening, zegt Rudy Rabbinge