Nog altijd groeit het gebruik van plastics. Handige stoffen! Maar de verwerking van plastic afval is niet goed geregeld. Daardoor groeit de afvalberg nog steeds. De wereld moet daarvoor een oplossing vinden. Aan Wageningen Universiteit werken ze daaraan. In 2050 moet er geen plastic afval meer voorkomen.
Naar nul plastic afval
Nu nog groeit de productie van plastic in de wereld, zelfs exponentieel; zo blijkt ult een artikel op de site van Wageningen Universiteit en research (WUR). Maar we willen toe naar een circulaire economie. Daarin wordt al het plastic gerecycled. Nieuw plastic zal dan gemaakt worden uit groene grondstoffen (biobased). Hoe komen we daar? Wageningse onderzoekers onderzochten dat.
Een belangrijk deel van plastic dat niet wordt verwerkt, eindigt als zwerfafval. Dit neemt nog steeds toe in hoeveelheid. Net als de productie van plastics. Als er geen verandering komt in beleid, zullen we in 2050 tweemaal zo veel maken plastics maken dan nu: 250 miljoen ton. De groei zal vooral plaats vinden in Azië en Afrika.
De rol van Europa
In de strijd tegen plastic afval speelt Europa een belangrijke rol. De Europese Commissie heeft richtlijnen gepubliceerd om het gebruik van plastics aan banden te leggen. Het meest ambitieus is de Packaging and Packaging Waste Regulation (PPWR). Deze vereist hoge recyclingpercentages, hoge aandelen recyclaat in nieuwe producten en hergebruik van kunststofartikelen. Verder stelt deze richtlijn een maximum aan het aantal tasjes dat een Europese consument per jaar mag gebruiken. Sommige landen, zoals Nederland, hebben nog verder reikende doelen geformuleerd: een volledig circulaire economie. Dat betekent dat vrijwel alle papier, kunststoffen en textiel tegen die tijd moeten worden verwerkt voor hergebruik. En dat de grondstof groen (biobased) moet zijn.
Beleid formuleren is gemakkelijk, beleid uitvoeren heel wat moeilijker. Plastic, zo stelt de WUR, is goedkoop. Gerecycled plastic is meestal duurder dan nieuw plastic. En plastic is licht, een groot voordeel bij het vervoer. Plastic beschermt ook goed tegen viezigheid en bederf. En het is lichter dan concurrerende materialen als glas. Daarmee is plastic onderdeel geworden van onze voedselveiligheid. En plastic is vaak heel handig, vooral bij eenmalig gebruik.
Plastic, zo handig
Plastic heeft onze gewoontes sterk veranderd. We gooien nu veel méér niet-afbreekbaar materiaal weg dan vroeger. Hoe veranderen we dit? Hoe krijgen wij consumenten zo ver dat zij ook plastic voorwerpen lange tijd, of meerdere keren gebruiken? Dat is de kern van het vraagstuk van plastic afval.
Onderzoekers in Wageningen vragen zich af of het beleid aan de goede kant begint. Het is er momenteel vooral op gericht, het eenmalig gebruik aan banden te leggen. Bed-and-breakfast verhuurders mogen binnenkort bijvoorbeeld geen kleine kunststof portieverpakkingen meer aanbieden, voor producten als boter, jam, pindakaas en koffiemelk. Is het alternatief dan dat er meer product wordt weggegooid? Je kunt het gebruik van eenmalige kunststof verpakkingen in kantines en op festivals verbieden; maar wat gebeurt er dan buiten die plaatsen, bijvoorbeeld in parken en in de trein? En als je de consumptie van plastics aan banden legt, zal de productie dan ook echt verminderen?
Naar een circulaire economie
Het doel is uiteindelijk het bereiken van een volledig circulaire economie: naar een samenleving met nul plastic afval, waarin alleen gerecycled of groen (biobased) plastic in omloop is. Maar er zijn vele soorten plastic in omloop, die een verschillende aanpak vereisen.
- PET (polyethyleentereftalaat) kan bijvoorbeeld goed worden gerecycled. Maar PET wordt gebruikt voor veel méér voorwerpen dan flessen. Ook PET-schalen moeten dan worden herontworpen voor recycling; en we moeten meer recyclingcapaciteit bouwen.
- Polyetheen (PE) kan het beste worden verbrand. Hier is de grondstof het knelpunt. We kunnen heel goed PE maken uit bijvoorbeeld suikerriet, maar vooralsnog is dit te duur. Hier moet een financiële prikkel ons gaan helpen.
- Polypropeen (PP) kan heel goed worden vervangen door polymelkzuur (PLA). Maar deze plastic past niet in het huidige systeem van recycling. Dit zal alleen veranderen als er veel méér aanbod komt van PLA.
Recycling kampt door de verschillende soorten plastics met een groot probleem. Goede recycling vereist een uniforme grondstof. Blijft plastic afval zo gemengd als nu, dan kunnen alleen paardenmiddelen als pyrolyse nog slagen. De voorkeur van de plastics-industrie. Maar daarmee houden we in feite een ‘once-through’ systeem in stand. En daarmee fossiele grondstoffen als basis van het maken van plastics, omdat er voor zo’n systeem gewoon te weinig groene grondstof beschikbaar is.
Een reset van het systeem
Recycling-expert van WUR Ulphard Thoden van Velzen meent dat we naar een ‘totale reset van het systeem’ moeten komen. Aanpassing van de hele infrastructuur; en ervoor zorgen dat de landbouw grondstoffen voor kunststoffen gaat leveren. We zitten nu, zegt hij, in een zoekfase, een periode van chaos. Hij bepleit drie maatregelen:
- Een exportverbod voor plastics. Doel is dat Europa voortaan zijn eigen plastic ‘consumptie’ opruimt.
- Ervoor zorgen dat plastic producten en kunststof verpakkingen goed recyclebaar worden. Nu bestaan veel kunststof verpakkingen nog uit meerdere soorten plastics. Geregeld lopen reinigingsmachines daardoor vast. Dan zijn er ook nog uiteenlopende lijmsoorten, inkten en weekmakers in gebruik. De oplossing daarvoor: gebruik van zo min mogelijk combinaties van plastics.
- De sector dwingen tot het investeren in de recycling van groene (biobased) verpakkingen. Er is bijvoorbeeld een vervanger voor piepschuim, gemaakt van papier. Maar Papier Recycling Nederland weigert deze te accepteren. ‘Door dit soort alternatieven wel te accepteren kun je de biobased economy langzaam opbouwen.’
Weg met de weggooicultuur
Uiteindelijk moet de weggooicultuur worden veranderd: de gewoonte dat we spullen na gebruik kunnen weggooien – plastic afval wordt toch wel verwerkt. Daartoe zijn bij de EU ‘product-paspoorten’ in ontwikkeling. Met informatie welke plastics er in het product zitten, hoe je het plastic moet recyclen, hoe vaak je het plastic kunt recyclen en of het plastic afbreekbaar is. Het doel daarvan is, de levensduur van plastic producten te verlengen. En daarmee de weggooi-cultuur de doorbreken. Naar nul plastic afval – er is uiteindelijk geen ander alternatief.
Interessant? Lees dan ook:
Plastic recycling: dringend nodig, heel lastig
De rol van de chemie bij vermindering van plastic afval
Recycling van plastics