Material district heeft kort geleden zijn publicatie over bamboe herzien. ‘Booming bamboo, the (re)discovery of a sustainable material with endless possibilities’, is een opzienbarend boek door Pablo van der Lugt; met inderdaad: eindeloos veel mogelijkheden. Zoals Elora Hardy het zegt in haar voorwoord: ‘We beginnen nog maar net de buitengewone omvang van bamboe-toepassingen te ontdekken. Bamboe heeft veel karakter, integriteit en individualiteit, het is veel meer dan vervanging van hout. Bamboe is gewoon het meest elegante, efficiënte en hernieuwbare materiaal tot onze beschikking.’
Naar een biobased economy
De opbouw van het boek is haast academisch. Het begint met de transitie naar een economie van groene grondstoffen (biobased economy), en de manier waarop bamboe in die beweging past. Pas in hoofdstuk 5 duiken we in de ‘bamboe-technologie’. Een opmerkelijk hoofdstuk, met vele toepassingen. Waarvan een aantal pas kort geleden is ontwikkeld; een beweging die nog altijd aan de gang is.
Maar laten we de opbouw van het boek volgen. In hoofdstuk 1 onderzoeken we de ‘transitie naar een economie van groene grondstoffen.’ ‘Door de groeiende bevolking, overconsumptie en een weggooi-economie gaan we naar een mogelijk onomkeerbaar probleem van grondstoffen en klimaat.’ We hebben dringend duurzame en groene (‘biobased’) materialen nodig. Momenteel winnen we teveel grondstoffen en stoten we teveel CO2 uit. De gebouwde omgeving is een belangrijke aanjager van dit proces; zeker als we bedenken dat experts verwachten dat deze sector met 60% zal groeien in de komende 30 jaar. We zullen moeten veranderen naar een circulaire economie op basis van groene grondstoffen.
Een special gewas
Bamboe is een speciaal gewas. Het is eigenlijk een enorm groot gras. Het is erg sterk, bijna zo sterk en stevig als staal. Er zijn meer dan 1.600 soorten bamboe. Het groeit niet in de breedte, de spruiten zijn al breed. Na de oogst gaat het niet dood, omdat de wortels in leven blijven. Maaien tast het nauwelijks aan, en daardoor gaat het ontbossing tegen. Het gewas kan ook worden gebruikt voor herstel van gedegradeerde gronden; het herstelt bodemkwaliteit en waterspiegel.
Bamboe is altijd beschouwd als een inferieur bouwmateriaal. Maar niet lang geleden is dit veranderd. In het boek ‘The book of bamboo’ van David Farrely uit 1984 worden 1.546 verschillende toepassingen van bamboe beschreven. Sindsdien is dit aantal enorm vergroot. Bamboe kan worden gebruikt voor vliegtuigbekleding, bierextracten, eetbare spruiten en grammofoonnaalden, bouwsteigers, papier, medicijnen en vloerbedekking. Met de nieuwe industriële perstechniek van bamboe strips en vezels zijn er nog veel nieuwe toepassingen bijgekomen. Bamboe is een veelzijdig materiaal; het gewas put de bodem niet uit; en door zijn snelle groei vangt hij vaak veel CO2.
Bouwmaterialen
Het materiaal kan op veel manieren worden toegepast. China is verreweg de grootste gebruiker van bamboe, maar andere landen als Mexico, Vietnam en Canada groeien snel. Bamboe kan worden platgestoomd; worden gebruikt voor multiplex in panelen, balken of vloerbedekking; of met een hars samengeperst tot platen en panelen, zowel voor binnen als voor buiten.
Gebruik van bamboe als bouwmateriaal zou veel CO2-uitstoot schelen. Een van de strategieën zou zijn, bamboe op gedegradeerd land aan te planten. Dit zal het land herstellen en tegelijkertijd kooldioxide invangen. Vooral als het gewas op jaarlijkse basis wordt geoogst. Dan kan een goed beheerde bamboeplantage jaarlijks een vaste hoeveelheid materiaal voortbrengen. Het groeit weer snel aan, zonder dat het opnieuw geplant hoeft te worden. Deze oogst zal abiotische materialen vervangen als beton of plastic, elk met hun uitstoot bij fabricage. Anderzijds, als een stuk bamboebos niet wordt geoogst, gaat zijn productiviteit (en zijn CO2-vangend vermogen) snel achteruit.
Toepassingen van bamboe
Dan komt in het boek het interessante hoofdstuk 5, waarin toepassingen van bamboe worden besproken. In landen waar het gewas groeit, wordt het veel gebruikt in de bouw. Maar in Westerse landen veel minder, onder meer door een gebrek aan normen en de ongelijkmatige eigenschappen van het materiaal. Daar vinden we meestal tijdelijke constructies; terwijl het in landen waar bamboe groeit, veel en massaal wordt toegepast.
Bamboe kan door lokale verhitting worden gebogen. Het kan worden gezaagd, loodrecht, diagonaal of in de lengterichting, wat verrassende resultaten oplevert. Met een stoombehandeling kan het worden geplet tot vloerpanelen. We kunnen er strips van maken, en deze strips kunnen dan worden gelijmd tot balken, vloerbedekking of fineer. Bamboe kan ook worden gebruikt voor balken. Eerst worden bundels geplet en aan elkaar gelijmd, dan ondergedompeld in een lak. Afhankelijk van het uitgangsmateriaal en het proces kunnen hierbij sterke balken ontstaan, geschikt voor binnen of buiten. We kunnen ook bundels samenvoegen tot composietmaterialen, vrij van vorm, licht van gewicht, en sterk. Dit is een vrij nieuw terrein, nog in ontwikkeling.
En er zijn nog meer toepassingen. Zoals het maken van zogenoemde slivers (dunne strips). Gebruikt in geweven bamboe, geperst bamboe, en matten. Ook chips (kleine stukken) kunnen we nog gebruiken: in spaanplaat, en in papier en textiel. Kortom, de mogelijkheden zijn haast onbegrensd, en sommige ervan zijn nog in ontwikkeling.
Naar een biobased economy
Hoofdstuk 6 begint met het inzicht dat we een radicale stap moeten doen naar een economie van groene grondstoffen, om binnen het koolstofbudget van de wereld te blijven. Bamboe kan ons daarbij helpen. Niet alleen met de zojuist genoemde toepassingen, maar ook in samengestelde composieten; en in uiteenlopende industrieën als die van auto’s, vliegtuigen, infrastructuur en bladen van windturbines.
De industrie zal nog meer doordachte en effectieve klimaatoplossingen moeten gaan ontwikkelen. En niet alleen de grondstof moet duurzaam zijn – we hebben ook goede infrastructuur en transportmogelijkheden nodig; en leveranciers en wetgeving die daarin meegaan. Processen en additieven moeten duidelijk zijn. En we moeten heel kritisch zijn op toegevoegde chemicaliën.
Toepassingen
En dan komen we eindelijk in hoofdstuk 7 op ontwerpen in bamboe. Een bijzondere verzameling van vormen. Bamboe werd gebruikt bij de bouw van een internationale terminal op een luchthaven in India. In een gebouw dat lijkt op een kathedraal, en in een fantasiehuis op Bali, Indonesië. In prefabricated huizen in Utah in de Verenigde Staten. In een paviljoen in Venetië. Bij de bouw van een particuliere woning in Gent, België. In een paviljoen in Taiwan. In een lodge boven een meer in China. In een carport in Johannesburg. In een middelbare school in Chiang Mai, Thailand. En in nog vele toepassingen. Dit is een fantastisch boek; het overtuigt ons door zijn spanwijdte, diepte, en het aantal en de verscheidenheid van de getoonde toepassingen.
Het boek Booming bamboo is te koop voor € 33,50 bij Material District.
Interessant? Lees dan ook:
Bamboe, veelzijdige grondstof
Nieuwe materialen uit groene grondstoffen
Betaalbare duurzame huizen