De site change.inc bevatte een interessant artikel over energieknooppunten – een centrale plek waar regionale bedrijven en huishoudens hun energieopwekking en -gebruik delen. In Nederland zouden 1.200 van zulke knooppunten een grote bijdrage kunnen leveren aan het voorkomen van netcongestie en de uitstoot van CO2.
Elektriciteitsnet onder druk
Het Nederlandse elektriciteitsnet komt steeds meer onder druk te staan. De piekbelasting in 2022 was 17,5 GW, terwijl het geïnstalleerde zonne-energievermogen al meer dan 19 GW bedroeg. Het geïnstalleerde windvermogen zit nu al op 8,8 GW en zal toenemen tot meer dan 50 GW in 2050. Energieknooppunten kunnen voor een deel de problemen kunnen oplossen. Samen zouden zij de piekbelasting op het elektriciteitsnet met 3,2 GW kunnen terugbrengen; en ook de CO2-uitstoot met 1,5 tot 4,8 Mton per jaar kunnen verminderen (op een Nederlands totaal van 158 Mton). Zoals blijkt uit een onderzoek van Royal HaskoningDHV.
Bij een energieknooppunt wordt alle opwek en gebruik van energie in een gebied op elkaar afgestemd. De restwarmte van bedrijven kan worden gebruikt om woningen of kantoren te verwarmen. Bedrijven en woonwijken kunnen worden aangesloten op wind- en zonneparken; of op de panelen op daken van woningen en distributiecentra. We kunnen overtollige stroom kan omzetten in waterstof; of deze opslaan in een batterij. Hiermee kunnen we elektrische bussen en vrachtwagens voeden. Elektrische auto’s in woonwijken kunnen we gebruiken als batterij, om pieken op het net op te vangen.
Samenwerking
Binnen een knooppunt kunnen bedrijven gebruik maken van één stroomaansluiting of -contract. Ze kunnen overtollige stroom verkopen aan de buren; ze kunnen hun stroomverbruik op elkaar afstemmen, om pieken in vraag en aanbod te voorkomen. Hiervoor is wel nodig dat al die energiebronnen en afnemers digitaal via slimme algoritmes worden aangestuurd, om een nauwkeurige afstemming van vraag en aanbod te bewerkstelligen.
Daarom moeten bedrijven onderling samenwerken, ook met bewoners en woningbouwcorporaties of gemeenten. Bij bedrijven kunnen parkmanagement of werkgeversverenigingen het initiatief nemen; bij woonwijken zijn dat corporaties of gemeenten. Verder kunnen energieknooppunten het probleem van netcongestie helpen oplossen, en ervoor zorgen dat bedrijven op wachtlijsten toch een aansluiting op het net krijgen.
Het energieknooppunt
Dat laatste is mogelijk als het energieknooppunt de piekbelasting vermindert. Dat vermogen is zelden nodig, maar de grootte van de stroomaansluiting wordt daar wel op afgestemd. Door de pieken te verlagen zijn minder zware stroomaansluitingen nodig, en wordt het overbelaste net dus ontzien.
Er zijn in Nederland al verschillende energieknooppunten; bijvoorbeeld in de vorm van een energiecoöperatie of energiecollectief. Schiphol Trade Park is een van hen; daar delen bedrijven een aansluiting en wisselen ze stroom uit. In de Amsterdamse haven worden de congestieproblemen opgelost door het beschikbare vermogen slim te verdelen. In Heerhugowaard worden overschotten aan warmte en koude verdeeld tussen bedrijven, instellingen en wooncomplexen; iedereen maakt gebruik van dezelfde ondergrondse warmte- en koude bronnen – via een collectief warmtenet. Dat scheelt in investeringskosten, levert de deelnemers zelfs geld op en vermindert de CO2-uitstoot.
Twaalf hubs in één regio
In de regio Drechtsteden in Zuid-Holland zijn al twaalf regionale energieknooppunten opgericht. Deelnemende bedrijven mogen elkaar stroom leveren, iets wat ze afzonderlijk normaal gesproken niet mogen. Op piekmomenten kunnen ze meer stroom gebruiken omdat ze de aansluiting van de buurman mogen gebruiken. Verder kunnen ze samen een batterij aanschaffen waarmee ze overtollige stroom uit zonnepanelen en windmolens opslaan; of een gezamenlijk laadpark bouwen voor elektrische vrachtwagens. Aangemoedigd door de congestieproblemen die anders zouden ontstaan.
Bij twee grote bedrijventerreinen in Dordrecht speelt nog iets anders. Op bedrijventerrein Distripark staan vooral grote distributiecentra met tienduizenden zonnepanelen op hun daken. Op zonnige dagen leveren die te veel stroom. Dan moeten de bedrijven betalen om die aan het net te leveren, of hun installaties afschakelen. Op Dordtse Kil 3, vlakbij, kunnen nieuwe bedrijven geen aansluiting op het net krijgen en komen bestaande bedrijven juist stroom tekort. Zeker als ze in de toekomst hun elektrische wagenpark moeten gaan laden. Maar met een nieuwe corporatie kunnen bedrijven straks 79% van de opgewekte energie zelf gebruiken, vooral voor elektrisch rijden.
Probleem netcongestie steeds groter
Het probleem van netcongestie wordt in Nederland steeds groter. Het stroomnet in Nederland zit overvol. Zie de roodkleurende kaartjes op de website van Netbeheer Nederland. Nieuwe aansluitingen zijn in driekwart van het land niet meer mogelijk. Er zijn twee soorten congestie: opwekcongestie en afnamecongestie. Bij opwekcongestie wordt er op momenten met veel zon en wind zoveel groene stroom geproduceerd, dat het net het niet aan kan. Daardoor worden wind- en zonneparken in de zomer regelmatig uitgeschakeld. In juli 2024 ging in Nederland zo 11 procent van alle groene stroom verloren. Dit speelt ook bij windparken op zee. Als deze door de netcongestie straks hun stroom niet kwijt kunnen aan klanten, kan de geplande bouw stagneren.
Afnamecongestie is een ander probleem. Hierbij vragen bedrijven en consumenten meer stroom dan het net aankan. Dat gebeurt het hele jaar door. Sommige bedrijven kunnen nu al niet meer aangesloten worden op het net; dit geldt ook voor zonneparken op daken en in weilanden. De wachtlijsten blijven groeien. Energieknooppunten kunnen bij een deel van deze problemen zorgen voor een oplossing.
Interessant? Lees dan ook:
Het overvolle elektriciteitsnet
Lokaal netwerk nodig tegen netcongestie
Lokale optimalisatie van het elektriciteitsnet