Volgens RethinkX is onze maatschappij op weg naar een schone ontwrichting. Dit betekent dat in de komende twintig jaar oude en verspillende industrieën gaan verdwijnen, en dat er schone industrie voor in de plaats zal komen. RethinkX voorspelt dat technologische ontwikkelingen in slechts drie sectoren (energie, verkeer en vervoer, en voedsel en landbouw) 90% van de emissies van broeikasgassen binnen 15 jaar zullen kunnen voorkomen. Waardoor klimaatverandering in feite wordt stopgezet. Bovendien gaan we triljoenen besparen, terwijl we overal ter wereld voorspoed en welzijn zullen bevorderen.
Geen draconische maatregelen
Is dit te mooi om waar te zijn? Laten we het eens meer in detail bekijken. RethinkX claimt (en documenteert) dat we geen kernfusie nodig zullen hebben, of andere nog onbewezen doorbraken. We kunnen het af met ontwrichtingen in de genoemde drie sectoren. Door deze ontwrichting worden oude, vervuilende industrieën gewoon door marktkrachten ontmanteld. Met andere woorden, we hebben geen draconische overheidsmaatregelen nodig; niet aan de aanbod-, en niet aan de vraagkant. Geen noodzaak tot de broekriem!
Bovendien zullen deze ontwrichtende technologieën goedkoper worden naarmate hun toepassing versnelt. Tegelijkertijd worden ze beter door opschaling. Met andere woorden, de meest effectieve strategie is het investeren in bestaande (zij het ontwrichtende) technologieën. Als we ons hierop toeleggen en deze opschalen, zal dit 90% van alle emissies worden voorkomen. Daarnaast moeten we de resterende 10% wel afvangen; maar dat wordt dan veel betaalbaarder, bijvoorbeeld door herbebossing.
Naar een win-win relatie
Tot nu toe gingen economische groei en ontwikkeling ten koste van het milieu. Maar met de nieuwe en ontwrichtende technologieën zal de relatie tussen milieu en economie veranderen in een win-win relatie, zegt RethinkX. Bovendien zullen nieuwe technologieën geopolitieke verhoudingen veranderen, doordat geografische voor- en nadelen gaan verdwijnen. Schaarse voorkomens van fossiele brandstoffen worden waardeloos, doordat de wereld binnen twintig jaar veel minder fossiele brandstoffen zal gaan gebruiken. Ontwrichtende technologieën gebruiken steeds meer lokale hulpbronnen.
In hun rapport Rethinking Climate Change (augustus 2021) geven de auteurs als argument dat ontwrichtingen des te fundamenteler zullen zijn naarmate meer economische en sociale sectoren afhankelijk zijn van een bepaald type technologie. Dit is het geval bij de centrale sectoren: energie, verkeer en vervoer, en voedsel en landbouw. Als er veranderingen plaats vinden in deze sectoren zal dat ‘tweede- en derde-orde gevolgen’ hebben voor de hele wereldeconomie. Want veranderingen in deze sectoren ‘beperken zich niet tot vervanging van bestaande technologieën, maar bieden extra mogelijkheden met geheel nieuwe gebruikskansen.’ Denk aan de auto, elektriciteit, internet, personal computers en smartphones; deze schiepen nieuwe markten en bevredigden eerder vaak onbekende behoeften. Hierdoor ontstonden nieuwe systemen met nieuwe eigenschappen – zowel voordelige als nadelige, zoals de uitstoot van broeikasgassen.
Een hele reeks effecten
Verstoringen vinden gelijktijdig plaats. De effecten zijn niet alleen eenvoudig maar ook ‘complex, onlogisch en elkaar versterkend’. RethinkX geeft het voorbeeld van wegtransport. Hier zal de uitstoot niet alleen worden beperkt door elektrificatie van voertuigen, maar ook door de ontkoling van de elektriciteit zelf; en door het wegvallen van ‘veel transport van levende dieren, graan en dierlijke producten, omdat deze niet meer nuttig zijn na de verstoring van het voedselsysteem’ (p.34).
RethinkX voorspelt dat zulke cascade-effecten verrassingen gaan opleveren. Ontwrichting in de ene sector zal kosten en kansen van andere technologieën beïnvloeden. Zo zullen verbeteringen aan batterijen betekenen dat we meer gebruik gaan maken van elektrische voertuigen. En dit zal de verstoring van de elektriciteitssector weer aanjagen; want batterijen in auto’s gaan dienen als opslag van een teveel aan elektriciteit, voor wanneer de zon te weinig schijnt en het niet genoeg waait. Ontwrichting in de sector verkeer zal verder invloed hebben op ‘geopolitiek, uitstoot van broeikasgassen, stedenbouw en deelname aan de economie’ (p.35).
Grote gevolgen
De staalsector zal hard worden geraakt. Want als de sectoren energie, verkeer en vervoer en voedsel worden ontwricht, komt er minder vraag naar staal. Zo bestaat bijvoorbeeld 30% van alle scheepstonnage ter wereld uit olietankers; en nog eens 40% vervoert steenkool, ijzererts, auto’s, vrachtwagens, levende have en graan – allemaal goederen die sterk zullen dalen in volume (p.36). Er ontstaat dan een overschot aan staal. En elektrische auto’s bevatten ook nog eens veel minder staal dan auto’s met interne verbrandingsmotoren. Kortom, er ontstaat een grote staalberg, net als bij aluminium, koper en andere materialen. Staal is wel voor bijna 100% recyclebaar! Maar gelukkig zullen we veel staal nodig hebben bij zon-PV modules en windturbines.
Kortom, ontwrichtingen bij energie, verkeer en vervoer, en voedsel, zullen verregaande gevolgen hebben. ‘Met slechts deze drie ontwrichtingen,’ schrijft RethinkX, ‘kunnen we tegen 2035 90% van de uitstoot van broeikasgassen wereldwijd voorkomen.’ Gewoon door een enkel mechanisme: gebruik maken van marktkrachten. Want ‘de benodigde technologieën zijn of vandaag al concurrerend; of ze zullen voor 2035 op de markt komen als we de juiste keuzes maken’ (p.38). Misschien hebben we dan nog wel actieve herbebossing nodig, of technologische koolstof-onttrekking – maar als 90% van de taak al is gedaan door marktkrachten, zou dit voor het eerst betaalbaar kunnen zijn.
Belangrijke gevolgen
Er komt dus een aantal ‘belangrijke gevolgen’. Het eerste: we kunnen veel sneller dan vaak gedacht, komen tot netto nul-emissie, door gebruik te maken van al bestaande technologieën – we hebben al alles wat we nodig hebben. En dit zonder nevenschade aan economie of maatschappij. Bovendien hebben we geen diepgaande overheidsbemoeienis nodig. De dominante rol bij emissiereductie kan (en moet) worden gespeeld door markten. En: ontkoling van de wereldeconomie zal niet kostbaar zijn, maar juist triljoenen dollars besparen.
We moeten ons daarom toeleggen op slechts een paar technologieën, en niet alles tegelijk uit de kast trekken. Laten we ons toeleggen op een enkele strategie, zegt RethinkX. Daardoor hoeven we ook niet langer milieu en economie tegen elkaar af te wegen. Dit is niet langer een zero-sum game – integendeel, beide sectoren versterken nu elkaar. Door een schone ontwrichting van energie, verkeer en vervoer en voedsel zal de kloof tussen arm en rijk en tussen arme en rijke landen, worden verkleind eerder dan verwijd.
Het mechanisme
Wij kunnen kooldioxide uit de atmosfeer onttrekken met dezelfde technologieën die de uitstoot betaalbaar matigen. Maar we moeten daarbij oppassen. Maatschappelijke keuzes doen ertoe; de technologie is niet voldoende om te raken naar netto nul emissies. Overheden moeten hun verantwoordelijkheid nemen; R&D financieren, efficiënte markten ontwerpen die toepassing van nieuwe technologieën bespoedigen, marktbarrières opruimen en bestaande monopolies opbreken.
Verstoringen vinden plaats. Denk maar aan de schepping van de smartphone. Daarin kwamen 2.5G technologie, touchscreens, rekenkracht en energiedichte lithium-ion batterijen op het juiste moment bijeen – zodat de eerste smartphone kon worden gemaakt. Vaak zien mensen uit de dominante technologie zo’n verstoring niet aankomen. Nieuwe ontwrichtende technologieën volgen een S-grafiek. Eerst langzaam, en nauwelijks opgemerkt omdat de nieuwe technologie in dit stadium een zeer bescheiden marktaandeel heeft (1-2%). Maar dan kan de nieuwe technologie een buigpunt bereiken. Hij wordt plotseling veel groter en gaat dan hele markten omvormen. En remt daarbij niet af tot het nieuwe product bijna 80% van de markt in handen heeft. Dan neemt de groei af, doordat de markt verzadigd raakt.
Te doen
Kortom, de voor ons liggende taak is enorm, maar te doen. We moeten ons er niet door laten afschrikken. Zoals RethinkX ons zegt: ‘een vlinder is geen snellere rups. Hij is een nieuw systeem. Een nieuwe levensvorm. Als je denkt dat je door vleugels toe te voegen aan een rups, een vlinder kunt maken, zal je het nieuwe systeem nooit begrijpen. Een rups moet door een faseverandering heen om een vlinder te worden; en als dat is gebeurd, kan hij vliegen.’
Interessant? Lees dan ook:
RethinkX: de kern
Een plantaardig dieet zou een groot klimaateffect hebben
RethinkX, een evaluatie