Oceanen spelen een belangrijke rol in het opslaan van koolstof uit de atmosfeer; maar tot nu toe weet niemand hoeveel ‘blauwe koolstof’ er precies terecht komt in kelp, zeegrasweides, zoute moerassen en sediment op de zeebodem. Nu dreigen we deze koolstofopslag te verstoren: door activiteiten als visserij en het vernielen van moerassige kustgebieden.
Nieuwe aandacht
Het is gemakkelijk, koolstof over het hoofd te zien die op natte plaatsen wordt opgeslagen. Onderzoekers bij de Scottish Association for Marine Science melden dat 244 miljoen ton organische koolstof wordt opgeslagen in niet meer dan de bovenste 10 cm van de zeebodem rond het Verenigd Koninkrijk. Het grootste deel (98%) daarvan bestaat uit modder of slib – gemakkelijk over het hoofd te zien als het gaat om beschermingsmaatregelen. Onderzoekers hebben deze koolstof treffend ‘blauwe koolstof’ genoemd, koolstof die wordt gevangen en opgeslagen in de oceaan. Wanneer deze plaatsen niet worden verstoord, kan de oceaan koolstof opnemen en vasthouden. Maar het was moeilijk, dit aan te tonen.
De hoeveelheid blauwe koolstof die wordt opgeslagen tart ons voorstellingsvermogen. In het VK kan in zee bijna drie keer zoveel koolstof worden opgeslagen als in alle bossen. Dit heeft enorme gevolgen. Want als we weten waar de belangrijkste opslagplaatsen van blauwe koolstof zijn, zouden deze beschermd moeten worden; andere gebieden kunnen dan worden aangewezen voor andere activiteiten, zoals offshore wind.
Een belangrijke opslagplaats van koolstof
Als in een bos de bladeren vallen, slaan zij koolstof op terwijl ze ontleden. Net zo zal zeegras of kelp dat afbreekt, in het sediment worden opgenomen en koolstof opslaan. De zogenoemde planktonsneeuw (stervend plankton) is een andere bron van blauwe koolstof, hij zinkt ook naar de bodem. En ook de krill van de poolzeeën slaat veel koolstof op (geschat op zeker 20 miljoen ton per jaar), in de vorm van poep die naar de bodem zinkt. Het is duidelijk, zo schrijft The Conversation, dat blauwe koolstof belangrijk is als opslagplaats. Maar als we doorgaan met afbreken, ontmantelen en dreggen van deze kritieke plekken, zullen we alle koolstof vrijmaken die in de loop van duizenden jaren is opgeslagen.
Er is een belangrijk verschil tussen koolstofopslag op land en in de zee. Op land vindt deze opslag plaats in alle bossen. Maar kustmoerassen slaan tot 50% van alle koolstof in de oceaan op, terwijl ze maar 2% van het zeeoppervlak beslaan. Op zee zinkt opgeslagen koolstof vrij snel naar de bodem, waar deze zeker 100 jaar kan blijven liggen. Maar als we blauwe koolstof niet meenemen in onze nationale koolstofberekeningen, komen er ook geen strategieën om de emissies te matigen.
Wonderen
In hun onderzoek leggen zeeonderzoekers nu de wonderen bloot die plaats vinden in de zeebodem. Ecologen van het Convex Seascape Survey beschrijven dit ecosysteem als een ‘bedrijvige metropolis’ waar wadpieren, zee-aardappelen en borstelwormen het sediment omwoelen. We hebben nog geen idee van de hoeveelheid koolstof die hier opgeslagen wordt, maar onderzoekers beginnen een idee te krijgen van de hoeveelheid die naar beneden wordt getransporteerd. ‘Het zou enorm veel kunnen zijn’.
In Zuid-Afrika maakt Jacqueline L. Raw, zee-onderzoeker aan de Nelson Mandela Universiteit, de eerste schatting van de productie van blauwe koolstof. Ze concentreert zich op mangroven, zoute moerassen en zeegras, maar nog niet op modder en slik. Maar als deze plaatsen goed worden beheerd en niet worden verstoord, kunnen ook deze plaatsen heel veel koolstof opslaan.
Opslag van blauwe koolstof
Pas kort geleden kwam blauwe koolstof naar voren als mogelijk belangrijke klimaatfactor. Belangrijk waren de discussies over blauwe koolstof voorafgaand aan de COP27 top in Egypte in 2023. Misschien vreemd, maar sediment op de zeebodem – en zijn betekenis voor het klimaat – werd tot voor kort over het hoofd gezien als opslagplaats van koolstof. Gematigde gebieden hebben hierbij het meeste potentieel. Zoals Nieuw Zeeland, dat enkele ‘hotspots’ voor opslag van koolstof herbergt. Om dezelfde reden moeten de Schotse zee-inhammen worden beschermd. Het potentieel van blauwe koolstof maakt nu deel uit van de selectiecriteria voor waardevolle zeegebieden.
Misschien volgt Indonesië snel. Dit land herbergt 22% van alle mangroves en 5% van alle zeegrasweiden. Deze moeten worden beschermd tegen industriële visserij, massatoerisme en mijnbouw. Maar daarbij is het van belang dat de Indonesische kaart van zeegrasgebieden snel wordt voltooid. We kunnen gebieden die blauwe koolstof bevatten alleen goed beschermen tegen afbraak als ze goed zijn beschreven. Bescherming van de zeebodem moet topprioriteit krijgen, en snel.
Interessant? Lees dan ook:
Nuttig gebruik van kooldioxide
Naar netto nul uitstoot van kooldioxide
Gunter Pauli en de ‘Blue Economy’