Een interessant artikel in de Guardian, vorige week, belichtte nieuwe strategieën om aantasting van voedsel- en commerciële gewassen tegen te gaan, met behulp van genetische modificatie. Maar zonder dat de veranderde genen terecht komen in het product. Soms zal niet eens het betreffende gewas genetisch worden gemodificeerd, maar een ander gewas dat in de buurt wordt geplant ter bescherming. Deze strategieën maken het opnieuw moeilijker voor GMO tegenstanders om radicaal neen te blijven zeggen. Ze worden van alle kanten ingesloten. Net als in het oude Japanse spel Go.
Aan de ene kant zullen milieuorganisaties positief kunnen staan tegenover nieuwe technieken die de plaats innemen van insectenbestrijdings-middelen als de neonicotinoïden die ze zo hard bestrijden. Maar dat wordt anders als bij deze nieuwe technieken genetische modificatie betrokken is, iets dat toonaangevende clubs als Greenpeace en Friends of the Earth tot nu toe te vuur en te zwaard hebben bestreden. GMO tegenstanders komen daardoor voor moeilijke keuzen te staan, en daarvan zullen er alleen maar méér komen.
Nieuwe strategieën
Veel nieuwe en duurzame strategieën om schadelijke insecten te bestrijden maken gebruik van feromonen, vluchtige verbindingen die meestal in kleine hoeveelheden worden uitgescheiden door de vrouwtjes om de mannetjes te lokken. Feromonen zijn kenmerkend voor elke soort, ze zijn niet schadelijk voor het milieu. Als ze in kleine hoeveelheden boven de akker worden vrijgelaten, zullen ze het milieu daar omheen niet schaden. Een van die strategieën, onderwerp van een nieuw Europees project, is het plaatsen van feromonen (gemaakt met genetisch veranderde gisten) in vallen, waarin de mannetjes worden gevangen en gedood; deze werkwijze wordt al toegepast bij het kweken van tomaten in kassen, om ongedierte als tuta absoluta te bestrijden. Bij een variatie hierop zouden we feromonen-producerende planten als genetisch gemodificeerde tabaksplanten tussen het gewas (bijvoorbeeld sinaasappel) in kunnen planten, met als gevolg dat mannetjes- en vrouwtjesmotten elkaar niet kunnen vinden. Let wel: hier wordt niet het gewas zelf genetisch gemodificeerd, en dit bemoeilijkt de positie van GMO tegenstanders. Zoals de Guardian opmerkt, zijn deze gemodificeerde tabaksplanten al ontwikkeld, maar met de huidige Europese wetgeving die strenge beperkingen oplegt aan GMO’s, duurt het nog wel 15 jaar voordat deze gebruikt mogen worden. In de tussentijd kunnen de feromonen wel worden gesprayd. Onderzoekers van de Technische Universiteit van Denemarken onderzoeken de bestrijding van een ander ongedierte langs deze weg: de legerrups. Deze is een groot probleem aan het worden in Afrika: de rups is resistent geworden tegen bestrijdingsmiddelen. Met feromonen kunnen ze in toom worden gehouden, ter bescherming van gewassen als maïs en soja.
Een recente publicatie in PNAS belicht nog een nuttige toepassing van genetische modificatie die GMO tegenstanders aan het denken kan zetten. Keerthi Rathore en zijn collega’s bij de Texas A&M Universiteit stellen voor, katoenplanten te telen die ze genetisch hebben veranderd zodat ze gevoed worden op fosfiet in plaats van op fosfaat, zoals alle andere planten. Zij brachten het gen voor fosfietdehydrogenase (PTXD) over van de bacterie Pseudomonas stutzeri in het DNA van de katoenplant, zodat deze katoensoort kan worden gevoed met fosfiet. Dit zou het probleem kunnen oplossen van onkruid dat resistent is geworden voor glyfosaat, wat naar verluidt heel problematisch wordt in de VS, Brazilië en Argentinië. Want door alleen met fosfiet te bemesten, wordt alleen de groei van de katoenplant bevorderd, en niet dat van zijn concurrenten, zoals onkruid. In dit geval komen de veranderde genen wel terecht in het eindproduct katoen, maar omdat dit niet wordt gegeten, krijgen mensen deze niet binnen.
Nieuw onderzoek
Weerstand tegen GMO’s heeft nieuw onderzoek gestimuleerd, vooral in Europa waar de toelatingseisen heel hoog zijn. Tegenwoordig laten onderzoekers het doel van hun onderzoek aanwijzen door GM technieken, die aanwijzen welke genen veranderd moeten worden; terwijl die verandering zelf wordt verricht door klassieke technieken. Veel sneller dan in het verleden, hoewel langzamer dan wanneer de onderzoekers genetische modificatie hadden kunnen gebruiken bij het kweekproces. Het belangrijkste voordeel: omzeilen van langdurige goedkeuringsprocessen.
En dan is er de discussie over de toelaatbaarheid van cisgenese, waarbij genen afkomstig uit dezelfde soort worden verwijderd of veranderd. Zelfs als dit wordt gedaan met genetische modificatietechnieken, is er geen principieel verschil met klassieke kweekmethoden – behalve dan dat GM technieken ons in staat stellen, dezelfde processen veel sneller en veel preciezer te doorlopen. Enig bezwaar tegen precisie?
De positie van GMO tegenstanders kan ineen zakken
En zo wordt het ene na het andere bezwaar van GMO tegenstanders ondermijnd door nieuwe ontwikkelingen. Binnen krijgen van veranderde genen? Niet als de genetische verandering wordt toegepast op tabaksplanten, geplant tussen het eigenlijke gewas. En zeker als dat gewas katoen is. Bezwaren op grond van de mogelijke giftigheid van glyfosaat, het middel dat wordt gebruikt om de akker onkruidvrij te maken zodat GMO gewassen met resistentie tegen glyfosaat daarop kunnen worden geteeld? Niet van toepassing als de planten kunnen groeien op andere kunstmest. Bezwaren tegen het ‘spelen voor God’? Niet als dezelfde veranderingen ook met klassieke kweekmethoden kunnen worden bereikt. GMO tegenstanders lijken van alle kanten te worden ingesloten. Niet dat hun positie zinloos is geweest. Zij hebben bijgedragen aan de ontwikkeling van nieuwe technieken, en hebben ons gedwongen beter na te denken over ethische vraagstukken die deze technologie opwerpt. Maar hun positie zou onhoudbaar kunnen worden; hun kasteel zou zomaar in elkaar kunnen zakken, omringd als het is van alle kanten. Hopelijk heeft de mensheid tegen die tijd maatstaven gevonden om technieken als gene drives en de genetische verandering van menselijke embryo’s te beoordelen. Want niet alle verworvenheden van de genetische modificatie zijn per se tot heil van de mens.
Interessant? Lees dan ook:
Kwekersrecht, octrooirecht en genetische modificatie
Gentech moet
GMO debat, kernenergie, en het absolute kwaad