Vrouwen spelen een veel belangrijker rol in de Europese economie dan twintig jaar geleden. De ontwikkeling gaat haast onmerkbaar en toch snel. In Nederland bestaat de rechterlijke macht nu uit meer vrouwen dan mannen, en niet alleen in traditionele sectoren als familierecht; vrouwelijke huisartsen zijn nu of binnenkort in de meerderheid. Presidenten van rechtbanken en geneeskundige hoogleraren zijn meestal nog man. Net als directeuren van basisscholen. Maar waarom je tijd besteden aan het schuiven van papieren van het ministerie en controle van je medewerkers, als rechtspreken, genezen of lesgeven je passie is? Vrouwen worden meer dan mannen gemotiveerd door de inhoud van hun beroep; en vanuit dat perspectief zijn het juist de vrouwen die nu al sleutelposities bezetten in onze maatschappij.
Vrouwen kijken anders aan tegen hun werkomgeving. Onder de verschillen wordt in de literatuur genoemd dat vrouwen beter kunnen omgaan met langetermijnvisies, goed kunnen organiseren en meer waarde hechten aan sfeer. Ze hebben een beter gevoel voor de praktische uitvoering van een beslissing, en zijn eerder bereid ideeën en suggesties van medewerkers op te pakken. Ze zijn meer gericht op verbetering van het bedrijf of de organisatie als geheel. Als zij samenwerken hebben ze daardoor uiteindelijk meer invloed op de organisatie dan de man aan de top. Uit onderzoek, bijvoorbeeld van McKinsey, blijkt dat bedrijven met mannen én vrouwen aan de top gemiddeld beter presteren. De onderzoekers denken dat beslissingen beter worden doordacht en afgewogen bij grotere diversiteit in het management. Vrouwen zouden zich beter kunnen inleven in de behoeften van de klant. Creativiteit en innovatie zouden zijn gediend bij een gemengde samenstelling van teams.
Maar het meest bijzondere is wel dat vrouwen hun deelname aan de economie heel anders invullen: bij voorkeur in deeltijd. Moeders combineren werk met hun gezin, en ook veel alleenstaande vrouwen werken niet fulltime, om tijd over te houden voor andere zaken. In heel Europa stijgt het aantal deeltijdwerkers, en dat zijn merendeels vrouwen: 32% van de werkende vrouwen werkte in 2010 in deeltijd, tegenover 9% van de werkende mannen. Noordwest Europa loopt hierin voorop (Nederland bijna de helft deeltijdwerkers; het Verenigd Koninkrijk, Denemarken, Zweden, Duitsland en Oostenrijk elk iets meer dan een kwart; cijfers Eurostat).
Veel economen maken zich daar zorgen over. Meer arbeidsparticipatie, zo stellen zij, is nodig om de sociale voorzieningen en de vergrijzing te kunnen betalen. Bovendien past werken in deeltijd slecht in een wereld waarin de topfuncties de volledige werktijd vragen, en meer dan dat. Zo blijft het ‘glazen plafond’ voor vrouwen altijd bestaan, wordt gezegd. En inderdaad: vrij weinig vrouwen bezetten Europese topfuncties, deeltijdwerkend Nederland scoort daarin zelfs opvallend slecht. In de subtop en in controlerende functies die geen fulltime inzet vergen komen steeds meer vrouwen, maar aan de top blijven de grijze pakken domineren. En niet altijd even succesvol.
Maar we kunnen dit ook heel anders zien. We kunnen er een groeiend zelfbewustzijn van vrouwen in zien, waarin Noordwest Europa kennelijk voorop loopt. Vrouwen kopiëren geen mannelijke patronen maar zetten een eigen koers uit. En als macht het criterium is, wie zegt dat vrouwen geen macht uitoefenen? Als zij zouden samenwerken zouden ze een ongekende macht kunnen uitoefenen. Vrouwennetwerken zijn de kiem van de organisaties van morgen. Maar er zijn traditionele patronen die mannen en vrouwen moeten overwinnen om die nieuwe organisatiecultuur te kunnen vormen. Bij mannen kleurt wedijver het traditionele patroon, bij vrouwen jaloezie. Als vrouwen beter zouden gaan samenwerken, zouden ze de wereld diepgaand kunnen veranderen.
De eigenzinnigheid van vrouwen, zoals blijkt uit het patroon van hun arbeidsparticipatie, geeft vertrouwen in de culturele veranderingen in het arbeidsproces die zij teweeg gaan brengen. Het is te hopen dat de mannen het arbeidspatroon van vrouwen zullen overnemen; dat zou kunnen leiden tot een evenwichtiger samenleving dan de graaimaatschappij waarin wij nu vaak lijken te leven.
Dit artikel bestaat uit de volgende onderdelen:
Inleiding: ziet de toekomst er somber uit?
Trend 1. Vrouwen gaan de toekomst bepalen
Trend 2. Organisaties worden gebouwd op vertrouwen
Trend 3. Nieuwe sociale verbanden zijn in opkomst
Trend 4. Duurzaamheid als breed gedragen doel
Trend 5. Decentralisatie van de industrie in een biobased society
Trend 6. Kleinschalige energievoorziening
Trend 7. Europa was, is en blijft een van de belangrijkste kennisleveranciers ter wereld
Conclusie: think global, act local
Mooie website. Goede teksten. Complimenten.
Jammer alleen de ‘vervuiling’ van dit onderwerp door allerlei warrige en manke aannames over mannen en vrouwen.
Ik zou er bij wegblijven heren. Ja ‘heren’ de hele redactie bestaat uit heren zag ik. I arrest my case.