De grote farmaceutische industrie heeft het moeilijk. De industrie moet een nieuwe koers inslaan. Biomedicijnen kunnen een nieuw hoofdstuk openen.
Dit is het derde van vier artikelen over de farmaceutische industrie.
Biomedicijnen, ja of nee?
Al meer dan 20 jaar beloven biotechnologie en gentherapie de toekomst van de farmaceutische industrie te gaan bepalen. Maar terwijl de elektromotor in hoog tempo de automobielindustrie verandert, neemt de biologie veel langzamer de plaats in van de chemie bij de productie van medicijnen. Toch zien we in diezelfde 20 jaar dat de biomedicijnen geleidelijk een groter aandeel krijgen in de nieuwe geneesmiddelen. Van 2000 tot 2013 was van een doorbraak nog weinig te zien: de FDA keurde per jaar rond de 25 nieuwe middelen goed waarvan 2 tot 6 biomedicijnen.
Vanaf 2014 zien we veranderingen, mede als gevolg van klachten van de industrie over trage goedkeuring en strenge regels. En de bioproducten lijken de grote winnaar: van minder dan 10% van de goedgekeurde producten naar meer dan 25%. Meer overtuigend zijn de verkoopcijfers, wereldwijd. Van de 10 best verkochte medicijnen zijn er 8 biomedicijnen, met het anti-reumamiddel Humira duidelijk aan de leiding. Antikanker preparaten zoals Avastin nemen een steeds grotere plaats in. Maar laten we insuline niet vergeten, één van de allereerste successen van de biotechnologie. Ietwat misleidend is dat het verkoopcijfers betreft van gepatenteerde producten, alom bekend vanwege hun notoir hoge prijzen. Zo is Humira tot 80% in prijs verlaagd toen kort geleden het patent verliep. De echte doorbraak moet dus nog blijken als de strijd op generiek niveau losbreekt. Al met al lijkt biotechnologie de drager van onze toekomstige medicijnen te worden.
Heeft het pilletje zijn langste tijd gehad?
Biomedicijnen moeten vrijwel altijd per injectie worden toegediend. Lastig voor de patiënt, maar vanuit medisch perspectief wel efficiënter. In maagdarmkanaal en lever kunnen van de meeste medicijnen wel tientallen procenten worden afgebroken. Bij biomedicijnen kan dit oplopen tot 100%. Maar patiëntvriendelijke toediening per injectie, betere begeleiding en voorlichting komen steeds meer in beeld. Patiënten kunnen zichzelf bemeten om te zien hoe goed het medicijn werkt; met sociale media kunnen artsen dit proces volgen. Dat kan een opstap zijn naar afstemming van de medicatie op de persoon (personalized medicine). Als bonus kunnen artsen allerlei data verzamelen omtrent de werking. Met moderne verwerkingsmethodes kunnen zulke data worden gebruikt voor verdere verbetering van het product en voor een goede relatie met de patiënt.
Daarmee kan de farmaceutische industrie zich ontwikkelen van leverancier van spullen tot een moderne dienstverlener. Niet meer alleen de leverancier van pillen en drankjes aan apothekers, maar ook een service industrie ten dienste van patiënten en in een directe relatie met hen. Aan de éne kant kunnen patiënten daardoor mondiger worden; aan de andere kant komen er data beschikbaar die de industrie goed kan gebruiken. Met verwerking van big data en kunstmatige intelligentie (tot robots die diagnoses stellen); en tegelijkertijd met direct contact met de patiënt via ICT en sociale media. Al langer probeert de farmaceutische industrie de afstand tot de patiënt verkorten. Tot nu toe door medicijnen zoveel mogelijk OTC (over the counter, zonder recept) te verkopen en daarmee de pen van de dokter uit te schakelen. In de toekomst steeds meer met moderne hulpmiddelen.
Holisme heeft de toekomst
Tenslotte, wat betekent dit voor de rol van de chemie? Wellicht is een vergelijking met de land- en tuinbouw op zijn plaats. Daar hebben biologie en biotechnologie duidelijk de chemie van de eerste plaats verdrongen. Land- en tuinbouw ontdekken nu ook dat het gebruik van moleculair enkelvoudige preparaten eigenlijk te simplistisch is. Er zijn altijd vele moleculen die een rol spelen in de gezondheid van de plant. Alles hangt met alles samen en een holistische benadering heeft meer toekomst. Er zijn geen redenen om aan te nemen dat dit bij de mens anders zou zijn. De complexiteit van de biomedicijnen kan een opstap zijn naar zo’n holistische kijk op de medicijnen. En eigenlijk zijn de eerste voorbeelden er al. Denk aan gentherapie met meervoudige ingrepen; en aan celtherapie, waarbij de moleculaire samenstelling al helemaal niet meer het uitgangspunt is. Poeptransplantatie is ook een fraai voorbeeld. Vaccins kunnen we hierbij ook noemen. En hoe zit het met de homeopathie? Medicijnen worden steeds meer (biologische) mengsels en steeds minder een enkelvoudige stof. Dat brengt wel met zich dat heel veel wetten en regels opnieuw moeten worden bezien. Het verlenen van patenten op medicijnen zal ook veel complexer worden. Maar dit soort verandering is eigen aan trendbreuken en transities.
Interessant? Lees dan ook:
Gerichte evolutie: een innovatie de Nobelprijs waardig
Nieuwe antibiotica – hun ontwikkeling stagneert. Waarom?
Holisme heeft de toekomst