Deze zomer is de wereld opgeschrikt door rampen, waarschijnlijk veroorzaakt door klimaatverstoring. Wanneer zal de wereld serieus werk gaan maken van het beteugelen van broeikasgassen? Nederlandse onderzoekers hebben daartoe een nieuw instrument voorgesteld: de koolstofketenregeling. Een middel waarmee producenten van fossiele brandstoffen medeverantwoordelijk worden gemaakt voor het opschonen van de CO2 die zij veroorzaken. Via het marktmechanisme zal hierdoor de uitgestoten hoeveelheid CO2 worden verkleind.
Medeverantwoordelijk maken
Het rapport ‘Carbon Takeback Obligation, A Producers Responsibility Scheme on the Way to a Climate Neutral Energy System’ kwam uit in januari 2021. Onderzoekers Margriet Kuijper, Evert Holleman en Jan Paul van Soest menen dat door de voorgestelde koolstofketenregeling steeds minder CO2 terecht zal komen in de atmosfeer.
De kern van de regeling, zo schrijven de auteurs, is ‘dat een producent of importeur die koolstofverbindingen op de markt brengt ervoor zorg dient te dragen dat een toenemend percentage van de CO2 die bij gebruik vrij zou komen, wordt vastgelegd/opgeslagen in plaats van in de atmosfeer wordt geloosd. De producent of importeur hoeft niet per se zelf de vastlegging/opslag uit te voeren, al mag dat wel, maar regelt primair dat de mogelijkheid van opslag/vastlegging er is.’ Ze stellen een regeling voor waarin de verplichting eerst betrekking heeft op een deel van de gebruikte fossiele brandstof, en dan groeit naar 100%.
We zijn nog niet van de fossiele brandstoffen af
De auteurs gaan ervan uit dat de mensheid voorlopig nog wel fossiele brandstoffen zal blijven gebruiken. De opgewekte hoeveelheid duurzame energie neemt wel snel toe; maar deze is nog klein. Misschien groeit deze niet snel genoeg om ernstige klimaatverstoring te voorkómen. Sterker nog, er is wereldwijd al meer (fossiele) koolstof ‘in de pijplijn’ (concessies, in productie en in bewerking/voorraden) dan het koolstofbudget toelaat (bij maximaal 1,5oC temperatuurstijging).
Maar het gebruik van fossiele brandstoffen hoeft geen bezwaar te zijn als de producenten ervoor zorgen dat het geproduceerde CO2 wordt afgevangen en opgeslagen. Dat kan direct gebeuren (waar de CO2 wordt geproduceerd) of ergens anders in het energiesysteem. Voor deze koolstofketenregeling wordt dus een nieuwe markt geschapen. Bedrijven die CO2 opslaan, verkopen daarbij hun diensten aan bedrijven die CO2 produceren. Door het creëren van een nieuwe markt zorgen we ervoor dat er steeds minder CO2 in de atmosfeer terecht komt.
Producentenverantwoordelijkheid
De systematiek is vergelijkbaar met een producentenverantwoordelijkheid zoals die nu ook geldt voor bijvoorbeeld verpakkingen, autobanden en witgoed. Producenten van deze goederen moeten regelen dat afval dat na gebruik ontstaat op de meest milieuvriendelijke manier wordt verwerkt. Die gedachte kan naar koolstofverbindingen worden doorgetrokken. Het principe ‘de vervuiler betaalt’ geldt ook hier. Bij een koolstofketenregeling moeten de veroorzakers er bovndien voor zorgen dat de vervuiling stopt: de producent moet de CO2 die in de atmosfeer komt zelf voorkomen of opruimen. Door deze regeling stijgt natuurlijk de prijs van de fossiele brandstof. De koper moet immers óók betalen voor de afvang en opslag. Dit is een extra aansporing om het gebruik van fossiele brandstoffen te verminderen. ‘Een sterke extra prikkel voor de energietransitie en bovendien een verzekering dat CO2-vervuiling op termijn verdwijnt.’
Koolstofketenregeling
De auteurs zien de koolstofketenregeling als aanvulling op de bestaande instrumenten. Ze laten zien dat deze goed kan functioneren naast de markt voor CO2-uitstootrechten. En ze zien hun voorstel ook als een vorm van verzekering. Als de energietransitie onverhoopt traag gaat, daalt de vraag naar fossiel langzaam; dan zorgt deze regeling ervoor dat het fossiele aandeel van het energiegebruik per saldo koolstofarm wordt, en later koolstofvrij is.
‘Het gaat om een noodzakelijk aanvullend instrument naast de huidige maatregelen,’ zegt Margriet Kuijper, projectleider van de studie. ‘Hoe hard het ook gaat met de energietransitie, in de komende 20 tot 30 jaar zal nog een hoeveelheid fossiele brandstoffen nodig zijn. Een koolstofketenregeling zorgt ervoor dat de netto CO2-uitstoot van dit nog niet te vermijden gebruik van fossiele brandstoffen tijdig naar nul gaat.’
De auteurs werken het systeem van de koolstofketenregeling uit voor Nederland en voor aardgas. Maar het systeem is wezenlijk internationaal en bestemd voor alle fossiele brandstoffen. In andere landen worden deze ideeën dan ook verder uitgewerkt.
Zie ook: Spotify: https://open.spotify.com/episode/3K4ZZygHtorPbWOU8qFYlL
Soundcloud: https://soundcloud.com/studio-energie/margriet-kuijper-wat-het-volgende-kabinet-absoluut-moet-doen-en-zeker-moet-laten
Interessant? Lees dan ook:
Naar netto nul uitstoot van kooldioxide
Een gezond verstand of 50-50-40 energiescenario. Deel 2: duurzame energie
Denkfouten met CO2