Eiwitten zijn een essentieel voedingsmiddel. Ondervoeding door te kort aan eiwit komt veel voor: ca. 10% van de wereldbevolking lijdt eraan. Terwijl de wereld toch genoeg eiwit voor iedereen produceert. Maar dit is niet gelijkelijk verdeeld. Wat kunnen we doen om de wereld beter te voeden?
In hun boek Our future proteins, A diversity of perspectives, stelt een team van Wageningen Universiteit en de Vrije Universiteit Amsterdam zich deze vragen. De samenstellers zijn Stacy Pyett, Wendy Jenkins, Barbara van Mierlo, Luisa M. Trindade, David Welch en Hannah van Zanten. In hun Inleiding leggen ze het belang van eiwitten uit: ‘Wij concentreren ons op eiwitten, zowel omdat ze een essentieel voedingsmiddel zijn, als omdat eiwitrijk voedsel veel bijdraagt aan de milieulast van voedselproductie. Wij krijgen een scherp beeld van de wereldwijde uitdagingen van het hele voedselsysteem door de huidige voedselproductie en -consumptie te bekijken door de lens van eiwit’ (p.14).
Eiwit is het centrale probleem
De auteurs zeggen dat het hoognodig is, het voedselsysteem en meer in het bijzonder de productie van eiwit te onderzoeken: ‘Wij leunen momenteel sterk op voedselsystemen die duidelijk niet binnen de planetaire grenzen liggen; dit betekent dat we met volle snelheid afrazen op een wereldvoedselcrisis en uitputting van onze natuurlijke hulpbronnen’ (p.14). Kunnen we hier snel genoeg vandaan bewegen? Allereerst zouden we het milieueffect van voedselproductie en -consumptie moeten beperken. Ze vinden dat dit op vele terreinen zichtbaar wordt: broeikasgas- en methaanuitstoot, gebruik van land en water, bewaren van bodemvruchtbaarheid, gebruik van kunstmest en biodiversiteit. En het klimaat verandert snel – we moeten ons daarom voorbereiden op extreme weersverschijnselen. Er zijn geïsoleerde pogingen om hiermee om te gaan, zoals de ontwikkeling van droogte- of zouttolerante voedingsgewassen, maar we moeten ons bewust zijn van het gevaar en ons nog sterker inspannen.
Eigenlijk produceert de wereld al meer dan genoeg eiwit. Maar de welvaart is ongelijk verdeeld over de wereld, en dat geldt ook voor diëten. Ook in ontwikkelde landen, juist ook in de VS. Armoede betekent vaak een tekort aan eiwitten in het dieet. Terwijl er aan de andere kant van het spectrum steeds meer obese mensen komen; vaak door overconsumptie, vaak van ongezond voedsel.
Vleeseters of vegetariërs
Moeten we vasthouden aan vlees in ons voedsel? Een dringend probleem in de eiwittransitie. De auteurs kiezen een pragmatische weg; ze aanvaarden dat er voorlopig nog wel dieren gehouden zullen worden. Daarom accepteren ze ‘een veelheid aan oplossingen, toegespitst op verschillende werelddelen en markten.’
Momenteel, zo gaan de auteurs verder, cirkelt het debat over ons voedselsysteem rond drie kwesties. Allereerst het debat tussen vegetariërs en voorstanders van vlees als onderdeel van een gezond dieet. Een zuiver vegetarisch dieet zou al onze voedingsbehoeften kunnen dekken, mits zorgvuldig uitgevoerd. Daarom is deze kwestie er een van ethiek, eerder dan van wetenschap, zo stellen de auteurs. Er zijn technische oplossingen, vooral vleesproductie in reactors, zonder dieren te doden. Zal dit snel genoeg mogelijk zijn, zodat de wereld dit pad op kan gaan? De auteurs hebben daar hun twijfels over – voorlopig zijn de kosten hoog en de productie laag. En tenslotte is het de vraag of de verandering moet komen van de productie- of van de consumptiekant.
Innovatieve diëten
De auteurs sluiten af met vijf stappen die samen de oplossing van het probleem vormen. Ten eerste moeten we goede en innovatieve diëten ontwikkelen voor rijke landen. Diëten die aantrekkelijk zijn voor consumenten. Ten tweede heeft de wereld op het gebied van eiwit behoefte aan een gelijkere verdeling. Dit vraagt om een betere spreiding van eiwitbronnen en -technologieën (oud en nieuw, high- en low-tech). Ten derde zullen we een duurzame rol moeten vinden voor landbouwhuisdieren; met meer aandacht voor dierenwelzijn, uitstoot en het welzijn van de boeren. De sector zou vervolgens ook interessant moeten kunnen worden voor investeerders – een belangrijke drijvende kracht achter het overwinnen van knelpunten. En we moeten tenslotte nooit vergeten dat er vele mogelijke oplossingen voor problemen bestaan. In verschillende omstandigheden hebben mensen verschillende behoeften – en dan zijn er ook verschillende benaderingen.
De Intelding eindigt met een pleidooi voor sociaal en transdisciplinair onderzoek. Op een gebied dat zozeer wordt bepaald door menselijk gedrag moeten we de kwesties waar mensen echt door worden gemotiveerd, boven tafel krijgen.
Interessant? Lees dan ook:
Eiwitten efficiënter produceren en gebruiken
Hoe dekken wij de toekomstige eiwitbehoefte?
De microbiële voedselrevolutie