We weten dat fossiele en kernenergie, en het winnen van grondstoffen, zeer negatieve effecten kunnen hebben op lokale gemeenschappen. Nu blijkt dit ook voor zonne-energieprojecten op te gaan. Zoals blijkt uit een Chinees plan om grondstoffen te winnen voor een fabriek van zonnepanelen op het Indonesische eiland Rempang, voor de kust van Singapore.
Onze aandacht werd getrokken door een artikel op The Conversation door Nikita Sud, hoogleraar aan de Universiteit van Oxford. Zij komt tot de conclusie dat ‘de transitie naar duurzame energie geen green deal voor iedereen is, maar juist ingeslepen ongelijkheden en hiërarchieën versterkt.’ Hoezo? En hoe manifesteert zich dat?
‘Landjepik gesteund door de staat’
Het eerste bezoek van Sud aan het gebied leverde niet veel op. Maar een jaar later was het eiland in rep en roer. Mensen protesteerden omdat de 16 dorpen van het eiland, en 7.500 inwoners, ontruimd zouden worden. ‘De Indonesische regering en een door China gesteund zakenconsortium willen alle inwoners naar een ander eiland brengen, zodat hun eiland kan worden omgevormd tot een enorme fabriek van zonnepanelen, een zonnefarm en een ‘ecocity’.’
Bij andere projecten voor grondstoffenwinning gaat het net zo. Ook daar worden dorpen ontruimd en mensen ergens anders gehuisvest voordat het grote project van start kan gaan. Maar waarom op dit eiland? Waardoor zijn de industriële activiteiten niet verenigbaar met het oude dorpsleven? En waarom moet alles zo snel?
Chinese investeerders
In april 2023 kwam het bericht dat een zakenman met vele connecties uit Jakarta een ‘township’ zou bouwen op Rempang. Ook een Chinese ‘glasfabriek’ zou zijn betrokken. De autoriteiten stonden achter het project, tot aan de centrale regering in Jakarta toe. En het project zal enorm zijn. Er moeten 16 dorpen voor worden ontruimd op Rempang, en de fabriek zal zelfs 17.000 hectare omvatten.
Het eiland was in rep en roer. Men kaartte het aan bij de autoriteiten, belegde bijeenkomsten, en ging zelfs naar Jakarta om te proberen autoriteiten te spreken te krijgen. Maar zonder succes. In de laatste week van augustus 2023 waren er demonstraties in Rempang en Batam, en zelfs in Jakarta. Maar ondanks groeiend verzet bestempelden de autoriteiten de publieke onvrede als ‘miscommunicatie’. Honderden mensen demonstreerden in het centrum van Jakarta op 20 september. Nationale en internationale media, die zich er eerder niet mee hadden bemoeid, berichtten er nu over, en ook over ‘ongeregeldheden’ op Rempang.
Naar een ‘groen’ Rempang
Al in 2004 waren er plannen om het eiland te ontwikkelen. Dat was vooral voor het toerisme. Maar nu staat ook industriële ontwikkeling op de agenda. De grootste producent van glas en zonnepanelen, het Chinese Xinyi Glass, raakte betrokken. Het bedrijf wil een zeer grote fabriek bouwen van zonnepanelen – de grootverdiener van de toekomst. Het wil in enkele tientallen jaren zelfs $ 11,6 miljard in de fabriek investeren. Men zegt dat hen in ruil daarvoor het eiland Rempang is aangeboden. Waarbij er in de futuristische visie op dit ‘groene’ Rempang geen plaats is voor de oorspronkelijke bevolking.
Wat heeft het eiland dan te bieden aan de investeerders? Jonge en goedkope arbeidskrachten; natuurlijke hulpbronnen als silicium, nikkel en kobalt. En natuurlijk de medewerking van Indonesië bij dit project. De nationale regering heeft het project op Rempang tot een Project van Nationaal Strategisch Belang verklaard; daardoor hoeft het geen sociale en milieueffectrapportages uit te voeren, en kan het land snel in bezit worden gegeven. De afgelopen jaren heeft China zwaar geïnvesteerd in de Indonesische infrastructuur; het project op Rempang zou een ‘tegenprestatie’ kunnen zijn.
Strategisch belang
Waarschijnlijk probeert China zijn positie te versterken in de opkomende markt voor zonne-energie. Nu produceert China al driekwart van alle zonnepanelen. En zelfs 97% van de zonne-wafers die centraal staan in deze technologie. Een groot deel daarvan in afgelegen gebieden als Mongolië en Xinjiang – gebieden met een slechte naam op het gebied van mensenrechten. De EU en de VS proberen hun aandeel in de industrie te vergroten met maatregelen als subsidies en hoge importheffingen. Misschien probeert China zulke maatregelen te omzeilen door fabrieken van zonnepanelen op te richten in ‘neutrale’ landen als Indonesië.
Bovendien heeft Indonesië grote voorraden van belangrijke metalen als kobalt, lithium en nikkel, nodig voor het maken van zonnepanelen en windturbines. Die zijn er niet op Rempang. Maar het eiland heeft een andere grondstof, essentieel voor het maken van zonnepenalen: zand. Tot voor kort werd zand hier gewonnen voor de bouw: voor de uitbreiding van Singapore. Nu heeft de waferindustrie het silicium uit het zand nodig. Maar helaas zal de zandwinning de wateren rond het eiland modderig maken zodat er minder vis in zal voorkomen.
Een belangrijk project
De ecocity en het zonnepanelen-project zijn belangrijk voor de Indonesische regering. Ministers hebben het eiland aangedaan om de bewoners daarvan te overtuigen. De ontruiming was gepland voor 28 september 2023. In een zeer laat stadium stelde de regering ook een tegemoetkoming voor van $ 7760. Toch, als dit bedrag aan alle inwoners zou worden uitbetaald, zouden de kosten daarvan slechts 0,3% van de totale projectkosten bedragen.
Mensen reageerden verschillend op de voorstellen om te verhuizen. Sommige inwoners lijken bereid te zijn, het bedrag te aanvaarden en te vertrekken. Anderen willen een hoger bedrag. Maar veel mensen willen niet weg. Door de protesten heeft de regering de ontruimingsdatum moeten uitstellen. Er zijn een paar alternatieve plannen. Maar als geheel blijft het project intact. Dus stellen inwoners fundamentele vragen. Zoals: waar kunnen onze kinderen dan naar school gaan? En zal de fabriek van zonnepanelen graven van voorvaderen verplaatsen?
Lang heeft niemand de conflicten over de verhuisplannen opgemerkt. Er zijn altijd conflicten over grondstoffen en land in Indonesië. Maar vanaf september 2023 zijn actiegroepen zich bewust geworden van de strijd op Rempang, en zijn ze zich ermee gaan bemoeien.
Laten we onze ogen er niet voor sluiten
Overal waar koloniale machten een kans zagen om de rijkdommen van een ander land te benutten, zijn conflicten ontstaan. Nieuw in dit geval is de identiteit van de koloniale macht (China) en het doel van de koloniale plannen (een fabriek van zonnepanelen). Laten we ons geen illusies maken: ook in de aan de gang zijnde zonne-energie revolutie zullen er verliezers zijn. Vooral op afgelegen plekken op de aardbol. Toch moeten we nadelen van projecten niet veronachtzamen; zelfs als ze het welzijn van de mensheid als geheel ten doel hebben.
Verdere informatie:
https://edition.cnn.com/2023/09/19/asia/indonesia-rempang-island-protests-chinese-factory-intl-hnk/index.html
https://bnn.network/world/africa/indonesias-rempang-island-a-microcosm-of-the-global-green-energy-debate/
https://www.straitstimes.com/asia/se-asia/rempang-land-dispute-casts-new-spotlight-on-old-complaints-over-chinese-investments-in-indonesia
Interessant? Lees dan ook:
Geopolitiek van fosfaat in een biobased economy
Actiegroepen vechten Chinese mega-investering in Canadese teerzanden aan
Produceren van nikkel bio-erts