Is Europa nog altijd de wereldleider op klimaatgebied? Het werelddeel heeft ambitieuze plannen. Maar op het gebied van implementatie gaat het allemaal niet zo vlot. Misschien wordt Europa ingehaald door de VS – hoewel onder president Trump niet zo’n waarschijnlijke ontwikkeling. Maar China stoomt op. Bovendien zijn niet alle Europese plannen even geloofwaardig. Europa heeft het moeilijk door stijgende kosten, afhankelijkheid van grondstoffen en een ingewikkeld systeem van vergunningen. Kortom, er zijn veel uitdagingen, zowel ij het omarmen van deze koers als bij de opschaling. Lux Research wijdde een rapport aan de stand van zaken in Europa.
Hindernissen op het pad van vooruitgang, volgens Draghi
Mario Draghi, oud-minister-president van Italië en oud-president van de Europese Centrale Bank, publiceerde een rapport over de toekomst van het Europese concurrentievermogen. Grof gezegd, zegt hij, zijn er drie mogelijkheden: exit, verlamming en integratie. Wat betekent, of Europa besluit niet langer mee te spelen op het wereldtoneel, of te stagneren, of sterker mee te spelen in internationale zaken.
De kern van de zaak ligt in de Europese regelgeving. Op belangrijke onderwerpen als Internet of Things en cyberveiligheid ligt Europa ver achter. Volgens Draghi zijn er in Europa teveel regels. Deze remmen innovatie af en staan in de weg van Europese pogingen om bij te blijven in de digitale transformatie. De EU heeft een sterke neiging tot teveel regels. Niet alleen bij digitale technologie, maar ook bij energie. Dit is bepalend voor het Europese concurrentieklimaat.
Regulering van de energiesector
In december 2019 kwam de EU met de Green Deal. Dit was een omvattend systeem dat zou leiden tot een uitstoot van netto nul in 2050. In de jaren daarna formuleerde de EU nieuwe benchmarks en strategieën, bedoeld om in vele industrieën netto nul uitstoot te krijgen.
Politici waren enthousiast over deze aanpak. Ook de voorzitter van de Europese Commissie, Ursula von der Leyen, heeft er haar vertrouwen in uitgesproken. Ze suggereert dat de EU misschien zelfs al in 2030 haar doel van 55% emissiereductie zou kunnen halen. Maar ook al is het politieke optimisme groot, de gegevens ondersteunen dit vrijwel niet.
Broeikasgasemissies van de EU
Sinds 1990 is de EU erin geslaagd de broeikasgasemissies met 30% terug te dringen. Maar om 55% vermindering te halen in 2030, moeten de inspanningen worden verdubbeld. Tot 2030 kunnen zonne- en windenergie de noodzakelijke bijdrage leveren.
Maar na 2030 wordt het moeilijk. Dan moeten moeilijk te ontkolen sectoren veranderen, zoals zware industrie en luchtvaart. Dit is niet alleen afhankelijk van het beleid maar ook van technologische ontwikkeling. Deze laatste zal bepalen of de EU zijn ambitieuze doelstellingen zal halen. En deze sectoren moeten zelf ook willen veranderen. Maar of ze echt willen veranderen, is de vraag.
De laatste jaren heeft de EU wetgeving aangenomen met specifieke doelstellingen voor als kritisch beoordeelde technologieën. Deze technologieën vinden we in de hele waardeketen, vanaf de productie van brandstoffen met een laag koolstofgehalte tot toepassingen zoals in gebouwen, vervoer en industrie. De belangrijkste sectoren zijn vliegtuigbrandstoffen, energie-opslag en lagekoolstof waterstof. Deze vormen samen de belangrijkste maar tegelijkertijd ook de meest uitdagende aspecten van de transitie.
Duurzame vliegtuigbrandstoffen
Het is onwaarschijnlijk dat de EU het doel voor duurzame vliegtuigbrandstoffen zal halen in 2030. Het doel is om 3,3 miljard liter te produceren in 2030, maar de huidige capaciteit is slechts 300 miljoen liter. Bovendien is de daadwerkelijke productie nog veel lager. Er gaapt een diepe kloof tussen het doel en de huidige stand van zaken. Het lijkt niet waarschijnlijk dat de EU zijn doel zal halen in de zes jaren die ons resten.
Lux Research suggereert
- Duurzame vliegtuigbrandstoffen zijn duurder dan fossiele kerosine. Misschien kunnen belastingmaatregelen de kloof dichten.
- Gebrek aan voldoende brandstof. Nu wordt dit nog gemaakt uit afvalvet, maar de aanvoer hiervan is beperkt.
Om deze beperkingen te overwinnen zouden belastingvoordelen nuttig kunnen zijn. En we moeten meer technologieën ontwikkelen om biomassa om te zetten in vliegtuigbrandstof.
Energieopslag
Energieopslag is essentieel voor Europa bij het halen van de 55% emissiereductie in 2030. Maar op het moment is er veel te weinig opslagcapaciteit. Europa heeft nu 20 GW opslag, terwijl het 200 GW nodig heeft in 2030 en 600 GW in 2050. De meeste opslag is in de vorm van stuwmeren – effectief maar beperkt door geologische beschikbaarheid. Europa moet hieraan elektrochemische, mechanische en thermische opslagcapaciteit toevoegen.
Maar nieuwe oplossingen komen ook met beperkingen. Zoals
- Beleidsmatige beperkingen. Ontwikkelaars zijn onzeker over opbrengsten en marktintegratie. Regulering schiet vaak tekort, omdat lidstaten verschillende hoogspanningssystemen hebben.
- Gebrek aan ondersteuning. Energieopslag krijgt minder financiële steun dan duurzame bronnen als zonne-en windenergie.
- Hoge kosten.
Met beleid kunnen deze beperkingen worden opgeheven. Zoals met
- Het uitbreiden van opslagmogelijkheden. Zoals opslag voor langere tijd, micronetwerken voor flexibiliteit, en backup systemen voor industriële gebruikers. Hierbij zijn duidelijke regels belangrijk.
- Kostenvermindering, door ontwikkeling van nieuwe opslagvormen.
Waterstof met lage voetafdruk
De EU heeft twee doelstellingen voor groen (of lage-koolstof) waterstof in 2030. 10 miljoen ton zelf produceren, en nog eens 10 miljoen ton invoeren. Maar de huidige productiecapaciteit is slechts 37.000 ton, en er wordt geen waterstof ingevoerd. Er is nog maar zes jaar tot 2030. Het is duidelijk dat de EU hier verre tekort schiet.
Groene waterstof is essentieel voor het ontkolen van industrieën en het halen van de nul uitstoot doelen van de EU. Maar er zijn veel obstakels.
- Groene waterstof is duur. Industrieën willen niet meer betalen dan nodig.
- De productiekosten zijn hoog.
- Al kan dit worden gecompenseerd als andere regio’s, zoals het Midden Oosten en Zuid Amerika waterstof zouden willen produceren.
De uitdaging
Het rapport van Draghi signaleert een aantal obstakels voor de EU. Er is in de eerste plaats internationale concurrentie. Hoe kan Europa zijn nul/emissie doelstellingen halen en toch concurrerend zijn met de VS en China? Zowel bouwen als in werking houden van installaties is veel duurder in Europa dan in deze twee landen. Europa beschikt zelf niet over veel belangrijke materialen en moet daardoor veel invoeren. Het toelatingsproces is moeilijk en langdurig, waardoor projecten worden vertraagd en kosten stijgen.
Een centraal probleem volgens Draghi is dat markttoepassing niet gemakkelijk volgt op innovatie. Europa brengt maar weinig technologieën naar de markt. Zelfs op terreinen waar het nu een voorsprong heeft, zoals bij wind en geothermische energie, kan het zijn voorsprong verliezen. Draghi benadrukt dat Europa niet alleen moet innoveren, maar deze innovaties ook succesvol moet toepassen.
Lessen
Draghi formuleert drie lessen. We citeren deze integraal.
- Europa dreigt al zijn technologische doelstellingen voor nul uitstoot in 2030 te missen, en misschien ook die voor 2050. Dit komt door gebrek aan politieke steun, technologisch tekort schieten, en trage marktintroductie.
- Schone productietechnieken zijn essentieel voor het terugwinnen van wereldleiderschap. Bedrijven moeten zich richten op noodzakelijke innovaties en daardoor de invoering van deze technieken versnellen en nul uitstoot halen.
- Schaal op, innoveer niet alleen. Bedrijven moeten zich richten op opschaling van schone technieken uit lab en proefinstallaties tot commerciële schaal.
Interessant? Lees dan ook:
Schone technologie is veel meer dan CO2-arm, met veel meer economische potentie
Naar netto nul uitstoot van kooldioxide
De energietransitie is ook een digitale transitie