Lokale initiatieven hebben een enorm potentieel. Zij maken in hun communicatie vaak gebruik van sociale media en ontlenen daaraan grote kracht. Zegt David Trap, online media expert. Van onderop ontstaan veel projecten van publiek belang zonder tussenkomst van overheden en grote bedrijven. Internet stelt ons in staat gemeenschappen te vormen op basis van vertrouwen, informatie snel uit te wisselen en zo ontwikkelingen te versnellen. Ook de biobased economy kan hieraan zijn kracht ontlenen, door technologieontwikkeling met sociale media.
Gemeenschapsvorming met sociale media
Sociale netwerken zijn een krachtig middel om mensen te verenigen op basis van interesses en motivatie, zegt Trap. Bekende sociale netwerken als Facebook en Twitter zijn ideaal om informatie te delen en mensen met elkaar te verbinden. Er zijn talloze projecten waarin de deelnemers met elkaar communiceren via een Facebook groep: bij het beheer van een stadstuin, een gedeeld kantoorgebouw, een klein natuurgebied, een project voor energiebesparing in de wijk etc. Door het gebruik van internet hoeven de deelnemers niet direct bij elkaar in de buurt te zijn om toch betrokken te blijven. Neem een netwerk als avaaz.org, een online campagnenetwerk dat de stem van gewone mensen laat doorklinken in de wereldwijde besluitvorming. Alle gebruikers van het netwerk kunnen een petitie starten over een onderwerp dat hen aan het hart ligt en zo wereldwijd aandacht vragen voor hun initiatief. Het netwerk heeft momenteel al tegen de 40 miljoen leden verspreid over 194 landen; en sinds 2007 heeft het al bijna 200 miljoen acties gevoerd. Door het verbinden en mobiliseren van een wereldwijd publiek is dit online netwerk een serieuze kracht geworden op het wereldtoneel.
Slimmer benutten van producten
Daarnaast zijn er netwerken die mensen met elkaar verbinden op basis van vraag en aanbod, vaak bij elkaar in de buurt. Peerby is een contactpunt voor mensen die gereedschappen of andere artikelen willen uitlenen, of deze juist zoeken. Ladder nodig bij een verbouwing? Je hoeft er geen te kopen, je kijkt eenvoudig op Peerby of er in de buurt iemand is die zijn ladder aanbiedt. Boormachines, ook zo’n artikel, meestal in hun hele levensduur maar een paar uur gebruikt, daarom heel geschikt om uit te lenen. Snappcar werkt hetzelfde, maar dan met auto’s: de één heeft hem niet altijd nodig, een ander wil hem niet aanschaffen maar wil er wel van tijd tot tijd van gebruik maken. Op deze manier stelt ICT ons in staat om goederen meer efficiënt te gebruiken. Net zo werkt het systeem om huizen tijdelijk te verhuren, onder meer via Airbnb. Deze site heeft in korte tijd internationaal en in Nederland een enorme vlucht genomen. En op meer gebieden lijkt het slimmer benutten van producten een trend. Thuisafgehaald.nl is bijvoorbeeld een netwerk waarbij mensen in de buurt elkaar vinden: de één kookt, de ander haalt af. Netwerken als Peerby, Snappcar, Thuisafgehaald en Airbnb maken het mogelijk dat goederen, zoals gereedschap, auto’s, eten en huizen meer efficiënt worden gebruikt. Zodat wij er minder van hoeven te produceren en bouwen en onze ecologische voetafdruk afneemt.
Crowdfunding
ICT leent zich ook bij uitstek voor crowdfunding en crowdsourcing, zegt David Trap. Nog kort geleden was het een enorme uitdaging om 10 mensen bij elkaar te krijgen die € 1.000 toezegden voor een goed idee; tegenwoordig krijg je met behulp van internet en sociale media zo 1.000 mensen bij elkaar die € 10 geven. Een bekende site is Kickstarter waarop zeer uiteenlopende projecten worden aangeboden voor fondsenwerving. Een mooi voorbeeld (helaas niet succesvol via Kickstarter) is het project be.e, de ontwikkeling van een elektrische scooter met een behuizing van bioplastic versterkt met natuurlijke vezels. De minder bekende site Indiegogo werkt net als Kickstarter. Er zijn vele andere crowdfunding sites, vaak gespecialiseerd van karakter. Zoals Nieuwspost, dat journalistieke projecten ondersteunt. Giffdiff.com, Pifworld.com, Wildeganzen.nl en Onepercentclub.com hebben een idealistische doelstelling en steunen veel projecten in ontwikkelingslanden. Medstartr.com steunt projecten ter verbetering van de gezondheidszorg. Een bekend product gefinancierd met crowdfunding is de Fairphone, het Nederlandse initiatief voor een grotendeels ‘eerlijk’ geproduceerde telefoon.
Crowdsourcing: technologie-ontwikkeling met sociale media
Ook crowdsourcing is een nieuwe manier van communiceren met vele mogelijkheden. In crowdsourcing bundelen vele experts hun kennis gratis met anderen voor de oplossing van een probleem. Het bekendste voorbeeld is Wikipedia. Maar crowdsourcing is ook het vormen van een groep van mensen die pionieren met nieuwe technologieën zoals biogas, een vorm van technologieontwikkeling met sociale media. Wie ‘biogas’ zoekt op Facebook komt terecht bij groepen in landen als Pakistan, Egypte, Mexico, Roemenië, de VS, Zweden en nog vele andere. De kracht van het sociale netwerk is hier dat deelnemers elkaar vrij laten delen in de resultaten van hun vindingen, en gezamenlijk op zoek gaan naar verbetering. Een zeer aansprekend voorbeeld is iHub Kenia, ‘om de groei van de tech gemeenschap van Kenia te katalyseren’. Dit is een nieuw model van kennisontwikkeling, door Huub de Groot het ‘boerenmodel’ van de ontwikkeling van kennis genoemd. De Nederlandse land- en tuinbouw staat onder meer op zulk hoog peil door de traditie van ‘studieclubs’ waarin boeren hun laatste vindingen met elkaar delen, vaak met korte lijnen naar agrarische onderzoekscentra. Met internet kan dit proces nog vele malen worden versneld. Crowdsourcing kan op deze manier zorgen voor snelle verspreiding van kennis, misschien wel sneller dan in het ‘industriële model’ waarin bedrijven zo lang mogelijk hun kennis geheim houden om zo een voorsprong te houden op hun concurrenten. Ook in het openbaar bestuur wordt crowdsourcing al gebruikt, bijvoorbeeld door de gemeente Amsterdam om plannen te ontwikkelen.
Open source
Nog opener is de open source benadering, waarvan softwareprogramma Linux een bekend voorbeeld is. Open source bevat oplossingen die voor iedereen toegankelijk zijn. De wereld van software heeft een grote en actieve open source gemeenschap die zich verzet tegen het industriële kennismodel waarmee Microsoft en Apple groot zijn geworden. Zij vinden dat zulke communicatiemiddelen voor iedereen beschikbaar moeten zijn, niet alleen voor partijen met patenten of marktmacht. Bovendien worden fouten in de programma’s eerder geconstateerd en hersteld, zo zeggen ze, als een wereldwijde gemeenschap zich daarmee bezig houdt; een ander voorbeeld van technologieontwikkeling met sociale media. Tegenwoordig zijn ook 3D ontwerpen beschikbaar in het open source domein, bijvoorbeeld op blender.org en thingiverse.com, waar iedereen met een internetverbinding 3D software en ontwerpen kan up- en downloaden. Op dit moment gaan veel discussies in de open source wereld ook over 3D printen. Initiatieven als deze kunnen enorme consequenties voor de huidige economie hebben.
David Trap: ‘Het ‘kleiner worden’ van de wereld met behulp van internet zorgt voor een enorme groei van initiatieven waarmee mensen overal ter wereld werken aan efficiënte en duurzame oplossingen voor wereldwijde vraagstukken. Of de initiatieven goed zijn voor het huidige economische systeem valt nog te bezien. Maar ze zijn in ieder geval wel goed voor een schonere wereld waar efficiënt gebruik gemaakt wordt van de beperkte hoeveelheid grondstoffen.’