Genetische modificatie zal blijven bestaan, en niet alleen om economische redenen. Veel argumenten ertegen houden geen stand wanneer we ze logisch en rationeel onderzoeken. Maar sommige wel, en de GM gemeenschap zou deze ter harte moeten nemen.
Dit is het eerste artikel in een reeks over controverses rond genetische modificatie. De artikelen verschenen op 25 oktober, 8 november en 6 december 2015 en 16 februari 2016.
De basis: argumenten vóór genetische modificatie
De mensheid zou er heel anders uitzien als wij niet voortdurend hadden ingegrepen in het genoom van planten en dieren. De voorouders van ons graan en onze koeien staan vér af van hun huidige verschijningsvormen. De mensheid heeft dit tot stand gebracht door genetische modificatie. Eerst door kruising en selectie, geleid door intuïtie en uitproberen, gedurende 99,99% van de menselijke geschiedenis, en pas zeer onlangs door direct ingrijpen in het genoom van planten en dieren. Daarom houdt een van de belangrijkste argumenten tegen GM geen stand tegen rationele argumenten: dat wij op deze manier ‘voor God spelen’. Of misschien zouden we moeten zeggen dat we altijd al ‘voor God hebben gespeeld’, door het verhogen van de productiviteit van onze gewassen en landbouwhuisdieren. We kunnen toch niet veroordelen dat wij het proces versnellen dat altijd langdurig en moeilijk was, en vaak onproductief eindigde? Het enige verschil is dat we nu beter begrijpen wat wij vroeger hebben gedaan door intuïtie en uitproberen, en dat we die nieuwe inzichten nu vruchtbaar toepassen.
Genetische modificatie is om een aantal redenen beter dan traditionele kweekmethoden. Ten eerste is deze preciezer. Naarmate we beter inzien hoe DNA de eigenschappen van levende organismen bepaalt, kunnen we deze eigenschappen veel preciezer veranderen. Daarmee kunnen we vele mislukkingen en langdurige verrijkingsprogramma’s achter ons laten. Ten tweede is deze veel sneller. Genetische modificatie heeft een ongeëvenaarde snelheid gekregen door toepassing van automatisering en de nieuwe CRISPR-technologie. Het gecombineerde effect van precisie en snelheid is dat het veel goedkoper is om eigenschappen van soorten te veranderen door GM technologie dan door de oude methoden, en de prijs van genetische modificatie zal voorlopig wel blijven dalen. Daarom is er niet alleen geen goed argument tegen genetische modificatie – de techniek blijft ook bestaan.
Rode, witte en groene biotechnologie
Genetische modificatie bestaat in een aantal vormen. Sommige zijn breed aanvaard, andere zeker niet. ‘Rode’ biotechnologie, het ontwikkelen van nieuwe medicijnen met behulp van genetisch gemodificeerde micro-organismen, krijgt veel bijval. Niemand vond bijvoorbeeld dat GM niet mocht worden gebruikt in de strijd tegen Ebola – in feite werden alle onderzochte medicijnen met genetische modificatie gemaakt; de enige maatstaf leek te zijn: werkt het nieuwe medicijn? Biotechnologische startups op dit gebied worden verkocht voor vele miljoenen of zelfs miljarden, geen haan die ernaar kraait. Minder bekend, maar technologisch zeer verwant, is de witte of industriële biotechnologie. Hier gaat het ook om genetische modificatie van micro-organismen, maar nu wordt de technologie gebruikt voor industriële doeleinden: het maken van kunststoffen, voedingsmiddelenadditieven en menselijke en dierlijke voedingsmiddelen. Omdat de producenten niet zeker weten hoe de publieke opinie zal oordelen over hun gebruik van genetisch gemodificeerde organismen, houden ze daar meestal hun mond over. Daarom verkeren we in onzekerheid over de aanvaarding van een van de meest belangrijke toepassingsgebieden van genetische modificatie.
De meeste controverses bestaan natuurlijk op het gebied van groene biotechnologie: de modificatie van landbouwgewassen. Er zijn twee soorten problemen: die met het gebruik van genetische modificatie als zodanig, en die met de manier waarop deze door grote bedrijven op dit gebied wordt gebruikt, met name door Monsanto. Bij het eerste soort problemen denken wij in wezen zoals boven beschreven: genetische modificatie probeert precies hetzelfde te bereiken als wat de mensheid in eeuwen van beschaving heeft nagestreefd, namelijk verhoging van de opbrengst van onze voedselgewassen. En van ons vee; en vergeet niet dat we er ook mooiere bloemen in onze tuinen door hebben gekregen. Er is geen verschil in doeleinden tussen traditioneel kruisen en selecteren, en genetische modificatie, alleen in doeltreffendheid. En we hebben beslist verdere verbeteringen nodig bij een groeiende wereldbevolking. We hebben behoefte aan gewassen die bestand zijn tegen droogte en brakke gronden. En aan gewassen die hun eigen stikstofbehoefte uit de lucht kunnen halen: stikstofkunstmest veroorzaakt veel milieuvervuiling, zowel bij productie als bij gebruik op het land. Het zou onmenselijke gevolgen kunnen hebben, kwekers te dwingen tot het ontwikkelen van zulke nieuwe soorten langs de moeizame weg van klassieke verrijking. Misschien kunnen we wel helemaal geen planten kweken die in hun eigen stikstofbehoefte voorzien zónder hulp van genetische modificatie.
En toch zijn er vele manieren waarop wij groene biotechnologie kunnen toepassen. Sommige zijn veel meer controversieel dan andere. En soms terecht. We zullen dat bezien in een volgende column.