In discussies over genetische modificatie zorgt de naam Monsanto altijd voor controverse. Voor- en tegenstanders kunnen beide zeer emotioneel zijn. Wij zullen betogen dat Monsanto de verkeerde afslag heeft genomen in de groene biotechnologie.
Dit is het tweede artikel in een reeks over controverses rond genetische modificatie. De artikelen verschenen op 25 oktober, 8 november en 6 december 2015 en 16 februari 2016.
Naar een productieve en duurzame landbouw
De wereld heeft grote behoefte aan landbouw die zowel productief als duurzaam is. Niet alleen om de wereld te voeden, maar ook om deze te voorzien van timmerhout, katoen en de grondstof voor biokunststoffen. De wereldbevolking neemt toe en de oppervlakte landbouwgrond neemt eerder af. Daarom moet de productiviteit fors omhoog. In theorie kan dit niet moeilijk zijn omdat er in de wereld grote verschillen bestaan in landbouwproductiviteit. Als heel Europa net zo productief zou kunnen zijn als Noordwest Europa, zou dit continent alleen al de hele wereld kunnen voeden. In de praktijk zullen zowel gewasvariëteiten als landbouwmethoden over de hele wereld voortdurend moeten verbeteren om de productie op peil te houden en uit te breiden. Hierbij zou genetische modificatie een essentiële rol kunnen spelen. Zoals gezegd in mijn eerste artikel heeft de mensheid behoefte aan gewassen die droogte en brakke gronden kunnen verdragen, en ook soorten die hun eigen stikstofbehoefte uit de atmosfeer kunnen halen.
Tot zover de productiviteitseisen. Er zijn ook milieueisen. Landbouw is de afgelopen eeuw één van de grootste vervuilers geweest. Uitgespoelde kunstmest is een belangrijke watervervuiler. Bestrijdingsmiddelen hebben bodem, water en lucht verontreinigd; ze hebben daarmee het drinkwater op vele plaatsen vervuild; ze hebben ziektes veroorzaakt, en op het platteland soms zelfs ergere zaken als genetische afwijkingen bij baby’s; zij hebben de microflora in de bodem verstoord; ze hebben geleid tot resistentie in schadelijke organismen en onkruidsoorten, leidend tot een vicieuze cirkel van versterkt gebruik van bestrijdingsmiddelen. We hebben dringend behoefte aan de ontwikkeling van landbouwmethoden met minder giften van kunstmest en bestrijdingsmiddelen. En inderdaad ontwikkelen onderzoekers over de hele wereld zulke methoden. Bijvoorbeeld door biologische bestrijding van schadelijke organismen. En door de ontwikkeling van gewasvariëteiten die minder giften nodig hebben; vaak met behulp van genetische modificatie. Dit proces is volop aan de gang, en eindigt in principe nooit.
Monsanto maakte andere keuzes
Vele gewassen van Monsanto zijn gebaseerd op geheel andere principes. Monsanto verkoopt zaden die resistent zijn gemaakt tegen zijn zeer doeltreffende onkruidbestrijdingsmiddel glyfosaat (Roundup). Hierdoor kan de boer eerst alle onkruid doden, en dan zaden zaaien die resistent zijn tegen glyfosaat. Vaak hoeven ze dan niet meer te ploegen; deze methode geeft minder CO2-uitstoot, omdat er minder bodemkoolstof wordt blootgesteld aan de lucht. En toch is het systeem gebaseerd op het gebruik van een zeer krachtig onkruidbestrijdingsmiddel; daarom is het fundamenteel in strijd met landbouwmethoden die zowel productief als duurzaam zijn.
Deze laatste bewering houdt geen verband met de giftigheid van glyfosaat. Voor een krachtig bestrijdingsmiddel lijkt dit zelfs erg weinig effect op de mens te hebben. Sommigen hebben gedacht dat de stof kankerverwekkend was, maar dit is nooit bewezen; en hij heeft niet de typische chemische structuur van een kankerverwekkende stof. Een van de belangrijkste bezwaren tegen het gebruik ervan is dat dit leidt tot de ontwikkeling van onkruidsoorten die resistent zijn tegen dit middel, vaak ‘super weeds’ genoemd in kenmerkende apocalyptische termen. En voorstanders zeggen dan weer terug dat dit gebeurt bij het langdurig toepassen van elke bestrijdingsmethode, zoals maaien, waardoor bijvoorbeeld soorten ontstaan met zeer korte bloemstelen. En toch is dit precies waar het om draait. Wij zouden wel erg dom zijn als wij landbouwmethoden over de hele wereld zouden toepassen op basis van een bestrijdingsmiddel dat alle onkruid doodt. Dit is fundamenteel onduurzaam, juist omdat alle methoden om schadelijke organismen en onkruid in toom te houden leiden tot resistentie (en daardoor tot een vicieuze cirkel van toenemend gebruik van bestrijdingsmiddelen). Landbouwmethoden moeten voortdurend in ontwikkeling zijn, en deze methode staat daar haaks op.
Genetische modificatie heeft geen Roundup nodig
Als relatieve buitenstaander verbaast mij de soms hardnekkige verdediging van Roundup door voorstanders van genetische modificatie. Er is geen logisch verband tussen beide, het enige verband bestaat uit de strategie van één bedrijf. Voor genetische modificatie hebben we geen Roundup nodig, hoewel omgekeerd het gebruik van Roundup wel genetische modificatie nodig zou kunnen hebben. Voorstanders van genetische modificatie doen hun zaak geen goed door deze te verbinden met een landbouwpraktijk die op den duur onduurzaam is. Daar komt nog eens een wijd verbreide weerstand tegen Monsanto bij, een weerstand die geen verband houdt met genetische modificatie als zodanig, maar met het zeer strenge en consequente, sommigen zouden zeggen harteloze gebruik van rechtszaken om zijn belangen te beschermen. Sommigen van mijn beste vrienden vinden dat Monsanto daarmee de zaak voor de hele genetische modificatie heeft verpest. En dit houdt weer verband met de kwestie van kwekersrecht versus patenten op zaden, een kwestie die niet rechtstreeks verband houdt met genetische modificatie maar er toch nauw mee verbonden is geraakt. Hieraan zullen wij onze derde column in deze reeks wijden.