Bamboe is een veelbelovende groene grondstof. Hij wordt niet alleen veel gebruikt als bouwmateriaal (naar schatting een miljard mensen wonen in huizen van bamboe), we kunnen er tegenwoordig ook kleding van maken en sommige soorten zijn eetbaar. Het is één van de snelst groeiende plantensoorten op aarde, groeit op gedegradeerde gronden en heeft bij cultivatie geen irrigatie of kunstmest nodig.
Economische eigenschappen
Bamboe groeit tot 1 meter per dag, en opbrengsten in de meest productieve gebieden kan de 160 ton per ha per jaar bereiken. Dat laatste komt met name voor in de moso bossen in China (gedomineerd door Phyllostachys heterocycla var. pubescens), waar de meest productieve gronden staan. Moso beslaat 70% van al het bamboebos in China. Het grootste areaal aan bamboegrond staat echter in India, waar twee keer zoveel te vinden is als in China. Het verschil in productiviteit komt name door verschil in soorten. In 2005, nog steeds het meest recente overzicht, bedroeg de internationale handel $ 2,5 miljard, alhoewel ongeveer even zoveel mensen economisch afhankelijk zijn van bamboe. Het grootste deel van de handel is dan ook nationaal.
Ecologische eigenschappen
Bamboe heeft weinig hulp nodig om te groeien. Het vereist geen kunstmest of pesticiden en groeit prima op hellingen en gedegradeerde gronden: na de bombardementen in Nagasaki en Hiroshima was bamboe het eerste plantenleven dat weer terug groeide. Er zijn zo’n 1200 soorten, waarvan er ongeveer 500 in China te vinden zijn. Het is genetisch gezien een gras (lid van de Gramineae), en het belangrijkste onderscheid binnen de bamboes is tussen monopoden en sympoden. Monopoden (m.n. de geslachten Phyllostachys en Pleioblastus) verspreiden zich met horizontaal uitlopers en kunnen ook in koudere klimaten groeien, zoals in delen van Europa. Ze groeien in open pollen en verspreiden zich snel, worden daarom in veel gebieden als invasive beschouwd. De sympoden (m.n. het geslacht Bambusa) groeien alleen in tropische gebieden en zijn herkenbaar door de groeivorm in dichte pollen. Meer dan de helft van alle bamboe groeit in Azië, toch zorgen Afrika en Zuid Amerika samen ook nog voor één derde van al het bamboebos in de wereld. Productiebos groeit meestal op hellingen en marginale gronden, al zijn er tijden geweest waarin natuurlijke bossen werden geoogst.
Toepassingen
Bamboe moet meestal bewerkt worden voor gebruik, maar is in sommige gevallen superieur aan hout. Het is minder geneigd tot uitzetten en krimpen, en na behandeling is het relatief vochtbestendig. Het heeft een calorische waarde per kg van ongeveer de helft van olie, en het houtskool wordt ook wel gebruikt als absorbent. Het is een licht materiaal dat makkelijk te transporteren is, en wordt dan ook veel gebruikt als bouwmateriaal in de landen waar het makkelijk groeit. Deskundigen gaan er van uit dat meer dan 1 miljard mensen in hutten woont die gebouwd zijn met bamboe, maar de stof wordt ook verwerkt tot vloeren en raamkozijnen. Dit gebeurt met name in China, maar deze markt is in opkomst in Europa, en een belangrijke fabrikant hier is de in Nederland gevestigde MOSO International. In Afrika wordt het grootste deel van de bamboeproductie gebruikt voor brandstof, en de internationale markt betreft met name eetbare bamboe en bamboe voor manden e.d.
Bamboe kan ook verwerkt worden tot vezels. Dan wordt het eerst verwerkt tot blokjes of draden. Die kunnen chemisch verwerkt worden tot vezel. Dit is niet per se een ecologisch verantwoord proces: voor de viscose-producten word de bamboe gekookt en geweekt in loog en behandeld met het voor mensen giftige koolstofdisulfide. Het Oostenrijkse bedrijf Lenzing gebruikt een alternatief proces op basis van de stof NMMO ((N-Methylmorpholinoxide). Zij passen dit reeds toe op eucalyptus en bamboe, respectievelijk voor de producten Tencel en Lyocell.
Bamboe, een veelzijdige grondstof
Aandacht voor bamboe en daarop gebaseerde producten neemt toe in Europa en de VS. Het op NMMO-gebaseerde proces is slechts één voorbeeld van recente ontwikkelingen, en we verwachten dat er nog veel zullen volgen. Bamboe wordt al uitgebreid gebruikt in ontwikkelende landen en kan een waardevolle grondstof worden. Als het onder de momenteel gebruikelijke omstandigheden geproduceerd blijft worden heeft het een lage ecologische voetafdruk; en de veelzijdigheid van bamboe zou het een interessante grondstof kunnen maken voor kleding en andere toepassingen in de biobased economie.
Met dank aan Erwin van Woudenberg voor achtergrondinformatie.